یکی از شایع ترین ناهنجاری های نوزادان در زمان تولد لب شکری است که کودکان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. تشکیل ناقص لب بالایی (شکاف لب) یا سقف دهان (شکاف کام) می تواند به صورت جداگانه ایجاد شده یا هر دو نقص ممکن است با هم تشکیل شوند.

شکاف لب یا کام نوعی نقص مادرزادی است و هنگامی ایجاد می‌شود که ساختار و بافت ‌های لب و استخوان فک بالا در طول رشد اولیه جنین با هم ترکیب نشوند. این نارسایی در هفته چهارم و ششم بارداری اتفاق می افتد. این شرایط ممکن است از یک بریدگی کوچک در قسمت بالایی لب تا یک شکاف وسیع در لب و خط لثه تا سوراخ بینی ادامه پیدا کند. شکاف لب ممکن است در سمت چپ، سمت راست و یا هر دو طرف ایجاد شود.

برای ترمیم و اصلاح شکاف لب و کام باید بلافاصله پس از تولد کودک اقدام به درمان کرد. روش جراحی لازم برای هر بیمار مبتلا به شکاف لب و کام؛ بسته به نوع و شدت ناهنجاری، متفاوت خواهد بود.

مرحله اول:بیهوشی

این عمل با بیهوشی عمومی انجام میشود.

مرحله دوم:برش جراحی

یکی از مهم ترین اهداف عمل جراحی شکاف لب، بستن ناحیه جدا شده لب و ایجاد عملکرد، ساختار و ظاهر طبیعی در لب بالایی است. در این مرحله برش جراحی در دو طرف شکاف لب ایجاد شده و لایه ‌هایی تشکیل می‌شود تا با اتصال آن‌ها به یکدیگر و بخیه کردن آن‌ها، شکاف لب بسته شود. ترمیم شکاف کام با هدف تغییر شرایط بافت‌ها و عضلات انجام شده، تا شکاف کام بسته شده و سقف دهان در شرایط طبیعی خودش قرار بگیرد. برش‌های جراحی در دو طرف شکاف ایجاد شده و لایه های آن جهت تغییر موقعیت عضلات و اجزای سخت و نرم کام بکار گرفته می‌شوند. سپس محل ترمیم، معمولا در خط وسط سقف دهان، با بخیه بسته شده تا به مرور زمان ساختار و عملکرد طبیعی را برای فرد ایجاد کند.

مرحله سوم : بستن برش‌های ایجاد شده

برش‌های ایجاد شده در عمل شکاف لب را می‌توان با بخیه‌های قابل جذب یا غیر قابل جذب ترمیم کرد.
مهم ترین نکته در جراحی ترمیم لب این است که بدانیم اگرچه می‌توان شکاف ایجاد شده در لب را، در یک عمل جراحی ترمیم کرد، اما درمان کودکی که با شکاف لب متولد شده ممکن است در طول دوره نوجوانی و دربعضی موارد حتی جوانی نیز ادامه داشته و با رشد کودک اعمال جراحی ثانویه برای بهبود عملکرد یا شکل ظاهری انجام شود.

جراحی ترمیم لب، نوعی جراحی زیبایی است. جراحی ترمیم شکاف لب نه تنها با هدف اصلاح نواقص ایجاد شده در لب، بلکه به منظور برقرار کردن عملکرد طبیعی برای فرد انجام میشود. برخی از اهداف این جراحی شامل موارد زیر است:

– ترمیم و اصلاح عملکرد عضلات لب برای ایجاد حرکات طبیعی به هنگام تغییرات صورت مانند سخن گفتن و غذا خوردن

– بستن شکاف لب به گونه ای که موقعیت اتصال آن ها، در محل ساختارهای طبیعی لب قرار گیرد.

– اصلاح و فرم دهی صحیح ناحیه انحنا در مرکز لب بالایی

– ایجاد فاصله کافی و مناسب بین لب بالایی و بینی

– ترمیم و رفع نواقص لبه خارجی

– ایجاد تقارن مناسب بین سوراخ‌های بینی

انواع شکاف لب و کام

شکاف لب و کام به 3 شکل وجود دارد:

– در بعضی شرایط تنها لب شکاف دارد.

– برای بعضی از افراد فقط کام شکاف دارد.

– در برخی موارد هم لب و هم کام هردو با هم شکاف دارند.

شکاف لب ممکن است به صورت یک طرفه یا دوطرفه باشد، در برخی موارد ممکن است شکاف لب بسیار جزئی بوده و تنها به شکل یک فرورفتگی باشد یا این که امکان دارد وسیع بوده و از لب تا حفره بینی ادامه داشته و تا کام سخت یا حتی در برخی موارد تا کام نرم گسترش پیدا کند.

اختلال در تغذیه: بروز مشکلات تغذیه بیشتر در ارتباط با ناهنجاری شکاف کام در افراد به وجود می‌آید. در حالتی که سقف دهان به‌طور کامل تشکیل نشده باشد، ممکن است نوزاد قادر به مکیدن و بلعیدن درست غذای خود نباشد.

اختلال در گفتار و تأخیر در صحبت کر  دن: با توجه به تشکیل شکاف در سقف دهان و لب ها، عملکرد ماهیچه‌ها کاهش پیدا میکند، که این مسئله می‌تواند صحبت کردن کودک را به تأخیر بیندازد و یا در گفتار او اختلال ایجاد کند.

عفونت گوش و کاهش شنوایی: معمولاً در اثر این ناهنجاری در لوله‌ای که گوش میانی و گلو را به هم متصل می‌کند (شیپور استاش) اختلال به وجود می‌آید، درنتیجه گوش دچار عفونت می‌شود. عفونت‌های مکرر گوش می‌تواند در شنوایی افراد تأثیر بگذارد.

رشد نامنظم دندان ها: بروز شکاف لب در بعضی شرایط در رشد دندان های فرد تاثیر گذار خواهد بود. در این کودکان دندان ها ممکن است در محل شکاف رشد کنند.

– سابقه ژنتیکی و وراثت

– مصرف مکرر نوشیدنی های الکلی

– استعمال دخانیات در دوران بارداری

– مصرف برخی از داروها در اوایل بارداری

– بیماری دیابت

– چاقی و افزایش وزن مادران در دوران بارداری

– کمبود ویتامین های ضروری مثل اسید فولیک

– انجام مشاوره ژنتیک و آزمایشات لازم قبل از بارداری

– استفاده از انواع ویتامین های موردنظر قبل از اقدام به بارداری

– پرهیز از استعمال دخانیات در دوران بارداری

– خودداری از مصرف نوشیدنی های الکلی

– پیشگیری و یا عدم ابتلا به دیابت

– کاهش وزن و به تعادل رساندن وزن بدن در زمان بارداری

– داروهای تجویز شده جهت کاهش درد و پیشگیری از عفونت را طبق دستور پزشک مصرف نمایید.

– به منظور کاهش کبودی و تورم اطراف لب ها کمپرس یخ را به صورت مرتب تا ۴۸ ساعت پس از جراحی استفاده کنید.

– پس از جراحی، به مدت دو الی سه هفته از مصرف داروها و مکمل هایی که حاوی ویتامین e هستند و دیگر داروهایی که باعث رقیق شدن خون می شوند، پرهیز نمایید.

– حداقل تا یک هفته پس از جراحی از خوردن غذاهای سفت پرهیز کرده و سعی کنید مواد غذایی مایع و آبکی را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

– بسته به صلاح‌دید و نظر پزشک مربوطه ممکن است بیمار یک الی سه روز در بیمارستان باقی بماند.

– به هنگام خوابیدن و استراحت کردن سعی کنید سر خود را بالاتر از بدنتان قرار دهید.

– تا دو الی سه هفته پس از جراحی از مصرف الکل، دخانیات و سیگار خودداری کنید، زیرا باعث ایجاد اختلال در گردش خون می شود و زمان بهبودی را طولانی تر خواهد کرد.