یکی از روش‌های درمان جداشدگی شبکیه چشم که در برخی شرایط مورد استفاده قرار می‌گیرد، تزریق گاز است که به اصطلاح به آن رتینوپکسی پنوماتیک نیز میگویند. این روش با  تزریق حباب گاز انجام می‌شود که این امر باعث فشار بر روی شبکیه چشم شده و آن را به بخش خلفی چشم می‌چسباند.

داخلی‌ترین لایه چشم شبکیه نام دارد که شامل سلول‌های گیرنده نور و سلول‌های عصبی است. این لایه، نور را از عدسی چشم دریافت میکند و پس از تبدیل آن به پیام‌های عصبی، آن‌ها را از طریق اعصاب بینایی به مغز انتقال میدهد و در نهایت باعث دیدن اجسام می‌شود. هرگونه مشکلی که باعث اختلال در شبکیه چشم شود، باعث تاری دید میشود. یکی از مهم ترین اختلالات جداشدگی شبکیه چشم است که اگر به موقع درمان نشود، منجر به نابینایی فرد می‌شود.

مهم ترین علائم جداشدگی شبکیه چشم عبارتند از:

– کاهش ناگهانی دید و تاری دید

– مگس پران مکرر

– دیدن هاله هایی در اطراف دید فرد

– دیدن جرقه های نورانی در میدان بینایی فرد

تثبیت موقعیت شبکیه: هدف اصلی این روش تثبیت شبکیه در جای خود و جلوگیری از جابجایی یا پارگی مجدد آن است.

بازیابی و بهبود بینایی: با تثبیت شبکیه، عملکرد آن به مرور بهبود یافته و دید بیمار به تدریج بازسازی می‌شود.

حفظ سلامت ساختارهای چشم: با تثبیت شبکیه، سلامت سایر ساختارهای چشم نیز حفظ می‌شود و احتمال بروز مشکلات دیگر چشم کاهش می‌یابد.

کاهش نیاز به جراحی‌های پیچیده‌تر: استفاده از این روش می‌توان نیاز به جراحی‌های پیچیده‌تر و گران‌قیمت‌تر را کاهش داد که برای بیماران گزینه‌ای اقتصادی‌تر است.

جذب طبیعی گاز: یکی از مزایای تزریق گاز این است که به طور طبیعی در چشم جذب می‌شود و نیازی به جراحی مجدد برای تخلیه ندارد.

تثبیت سریع شبکیه: حباب گاز با ایجاد فشار مناسب، به تثبیت شبکیه کمک می‌کند و احتمال جابجایی مجدد آن را به حداقل می‌رساند.

انعطاف‌پذیری در موقعیت‌های مختلف: این روش به جراح اجازه می‌دهد در شرایط مختلف شبکیه را تثبیت کند و همچنین می‌تواند به طور ترکیبی با سایر روش‌ها مانند لیزر درمانی به کار رود.

بهبود وضعیت دید بیمار: با تثبیت شبکیه، دید بیمار به طور قابل ملاحظه‌ای بهبود می‌یابد و از عوارض ناشی از پارگی یا جابجایی شبکیه جلوگیری می‌شود.

این روش برای تمامی بیماران مناسب نیست و بیشتر برای افرادی که پارگی شبکیه یا جابجایی‌های موضعی دارند، توصیه می‌شود. افرادی که از بیماری‌هایی مانند دیابت یا پرفشاری خون رنج می‌برند، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتری داشته باشند تا مشخص شود که این روش برای آن‌ها مناسب است یا خیر. همچنین بیماران باید توانایی رعایت موقعیت‌های خاص سر پس از انجام عمل را داشته باشند تا از موفقیت عمل اطمینان حاصل شود.

پارگی شبکیه: پارگی شبکیه می‌تواند به سرعت بینایی را تحت تاثیر قرار دهد. تزریق گاز با تثبیت شبکیه و جلوگیری از گسترش پارگی، از کاهش بینایی جلوگیری می‌کند.

درمان جابجایی شبکیه: در برخی موارد، شبکیه به طور کامل از دیواره چشم جدا می‌شود و نیاز به بازگرداندن آن به موقعیت اصلی دارد. تزریق گاز، مانند یک اهرم حمایتی عمل می‌کند و شبکیه را به دیواره چشم متصل نگه می‌دارد.

درمان سوراخ‌های ماکولا: ماکولا که مرکز بینایی محسوب می‌شود، در برخی بیماران دچار سوراخ و آسیب می‌شود. تزریق گاز می‌تواند به ترمیم این سوراخ‌ها و بهبود دید مرکزی کمک کند.

جداشدگی شبکیه در مراحل اولیه

زمانی که شبکیه شروع به جدا شدن از لایه زیرین خود می‌کند، درمان سریع اهمیت زیادی دارد. اگر جداشدگی محدود و در مراحل اولیه باشد، تزریق گاز می‌تواند بهترین گزینه درمانی باشد. این جراحی در چنین شرایطی از گسترش جداشدگی جلوگیری کرده و از نابینایی کامل پیشگیری می‌کند.

وجود پارگی یا سوراخ شبکیه

پارگی یا سوراخ‌های کوچک در شبکیه، به‌خصوص در نواحی فوقانی شبکیه، از مهم‌ترین شرایطی است که جراحی تزریق گاز ضرورت پیدا می‌کند. در این حالت، حباب گاز با فشار خود مانع نفوذ مایعات به پشت شبکیه شده و آن را در جای اصلی‌اش تثبیت می‌کند.

محدود بودن محل پارگی

این جراحی بیشتر در مواردی توصیه می‌شود که پارگی شبکیه در یک بخش مشخص و محدود قرار داشته باشد. در صورت وجود پارگی‌های متعدد یا گسترده، معمولاً روش‌های دیگر مانند ویترکتومی یا اسکلرال باکل مؤثرتر خواهند بود.

شبکیه جداشده در نواحی فوقانی چشم

از آنجا که گاز به سمت بالا حرکت می‌کند، این روش بیشتر در پارگی‌ها یا جداشدگی‌های بخش فوقانی شبکیه کاربرد دارد. در صورتی که آسیب در بخش تحتانی چشم باشد، اثرگذاری جراحی کمتر خواهد بود و ممکن است جراح از روش‌های دیگر استفاده کند.

حفظ دید مرکزی بیمار

اگر هنوز ماکولا (مرکز بینایی شبکیه) درگیر نشده باشد، جراحی تزریق گاز بهترین راهکار برای حفظ بینایی مرکزی است. در چنین شرایطی، درمان سریع می‌تواند مانع از وارد شدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به بینایی بیمار شود.

نیاز به روش کمتر تهاجمی

تزریق گاز نسبت به جراحی‌های دیگر مانند ویترکتومی یا اسکلرال باکل، یک روش کم‌تهاجمی‌تر است. بنابراین در بیمارانی که شرایط عمومی ضعیف‌تری دارند یا امکان انجام جراحی سنگین برایشان وجود ندارد، این روش ضرورت بیشتری پیدا می‌کند.

معاینات منظم چشم‌پزشکی

– مهم‌ترین و مؤثرترین راه پیشگیری، انجام چکاپ منظم چشم‌ها است.

– افراد سالم بالای ۴۰ سال باید حداقل هر ۲ سال یک بار معاینه کامل چشم انجام دهند.

– افراد پرخطر (نزدیک‌بین‌ها، دیابتی‌ها، سابقه خانوادگی) باید هر سال تحت معاینه دقیق شبکیه با اتساع مردمک قرار گیرند.

این معاینات می‌تواند تغییرات نازک یا ضایعات مشکوک شبکیه را قبل از پارگی شناسایی کند.

مراقبت ویژه از افراد نزدیک‌بین

افراد با نزدیک‌بینی شدید باید توجه بیشتری داشته باشند.

– استفاده از عینک یا لنز مناسب برای کاهش فشار چشمی.

– پرهیز از فعالیت‌هایی که فشار ناگهانی به چشم وارد می‌کنند (مثلاً وزنه‌برداری سنگین بدون رعایت اصول).

– مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده اجسام شناور یا فلاش‌های نوری.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای (به‌ویژه دیابت)

دیابت یکی از اصلی‌ترین عوامل آسیب به شبکیه است.

– کنترل دقیق قند خون و فشار خون باعث کاهش آسیب‌های چشمی می‌شود.

– بیماران دیابتی باید معاینات دوره‌ای شبکیه را جدی بگیرند.

– تغذیه سالم، ورزش منظم و مصرف دارو طبق تجویز پزشک برای پیشگیری حیاتی است.

پیشگیری از ضربه‌های چشمی

ضربه به چشم یکی از عوامل مهم پارگی شبکیه است.

– استفاده از عینک محافظ در هنگام ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال و رزمی‌ها.

– استفاده از تجهیزات ایمنی هنگام کار با ابزارهای صنعتی.

– احتیاط در فعالیت‌های پرخطر مانند دوچرخه‌سواری یا موتورسواری (استفاده از کلاه ایمنی استاندارد).

توجه به علائم هشداردهنده

شناخت علائم اولیه پارگی شبکیه می‌تواند به پیشگیری از پیشرفت آن کمک کند:

– دیدن اجسام شناور به صورت نقاط یا رشته‌های متحرک.

– دیدن نورهای جرقه‌ای در میدان دید.

– کاهش یا تاری ناگهانی دید.

– ایجاد پرده یا سایه سیاه در بخشی از میدان دید.

در صورت مشاهده این علائم، مراجعه فوری به چشم‌پزشک ضروری است.

سبک زندگی سالم

یک سبک زندگی سالم می‌تواند به تقویت بافت‌های چشم و کاهش خطر پارگی شبکیه کمک کند.

– تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین A، C، E و امگا ۳ مانند سبزیجات سبز، هویج، ماهی‌های چرب و میوه‌های رنگی.

– ترک سیگار: سیگار باعث کاهش جریان خون شبکیه و افزایش خطر بیماری‌های چشمی می‌شود.

– ورزش منظم: فعالیت بدنی متوسط باعث بهبود گردش خون و سلامت چشم‌ها می‌شود.

پیشگیری دارویی و لیزری در افراد پرخطر

در افرادی که نواحی ضعیف شبکیه مانند لتیکوپاتی دارند، پزشک ممکن است از لیزر شبکیه یا کرایوتراپی (فریز کردن بافت) برای تقویت نواحی آسیب‌پذیر استفاده کند.

– این روش‌ها باعث جوش خوردن شبکیه به بافت زیرین و پیشگیری از پارگی می‌شوند.

توجه به سابقه خانوادگی و ژنتیک

افرادی که بستگان درجه یک آن‌ها دچار جداشدگی شبکیه شده‌اند باید مراقبت‌های ویژه داشته باشند.

– انجام معاینات زودتر و منظم‌تر نسبت به سایر افراد.

– اطلاع‌رسانی به پزشک درباره سابقه خانوادگی برای بررسی دقیق‌تر.

مراقبت بعد از جراحی چشم

پس از جراحی‌هایی مثل آب‌مروارید یا گلوکوم، خطر پارگی شبکیه بیشتر است.

– پیگیری منظم بعد از عمل طبق توصیه پزشک.

– پرهیز از فعالیت‌های سنگین تا بهبود کامل.

– توجه به علائم غیرعادی بینایی پس از جراحی.

استفاده صحیح از تکنولوژی و استراحت به چشم‌ها

اگرچه استفاده از موبایل و کامپیوتر به‌طور مستقیم باعث پارگی شبکیه نمی‌شود، اما خستگی چشم را افزایش داده و مشکلات دیدی را تشدید می‌کند.

– رعایت قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه، به فاصله ۶ متری نگاه کنید.

– استفاده از نور مناسب هنگام مطالعه یا کار با صفحه نمایش.

– پرهیز از مطالعه طولانی در نور کم.