لنزکتومی چیست؟
لنزکتومی یک عمل جراحی است که طی آن لنز طبیعی چشم به طور کامل خارج میشود. لنز چشم، بخشی شفاف است که وظیفه تمرکز نور بر روی شبکیه را بر عهده دارد. در برخی موارد، این لنز ممکن است دچار کدورت، تغییر شکل یا عیب انکساری شود و عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد. در چنین شرایطی، لنزکتومی می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای بازگرداندن بینایی طبیعی باشد.
لنزکتومی یک عمل جراحی تخصصی چشم است که در آن عدسی طبیعی به طور کامل از چشم خارج میشود. این جراحی اغلب همراه با کاشت یک لنز مصنوعی (IOL) انجام میشود تا بینایی بیمار بهبود یابد.
ضرورت لنزکتومی زمانی مطرح میشود که عدسی دیگر قادر به انجام وظیفه خود نباشد یا حضور آن موجب آسیب جدی به سایر بخش‌های چشم شود.
مهم ترین کاربردهای لنزکتومی چیست؟
درمان آب‌مروارید (کاتاراکت)
رایج‌ترین دلیل انجام لنزکتومی، درمان آب‌مروارید است. این بیماری باعث کدورت لنز طبیعی چشم میشود که می‌تواند به تاری دید، کاهش بینایی و در نهایت نابینایی منجر شود. با برداشتن لنز کدر و جایگزینی آن با لنز مصنوعی، دید بیمار بهبود می‌یابد.
اصلاح عیوب انکساری شدید
در برخی افراد با عیوب انکساری شدید (مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی و آستیگمات) استفاده از عینک یا لنزهای تماسی ممکن است کافی نباشد. لنزکتومی یک گزینه برای اصلاح دائمی این مشکلات است.
مشکلات ناشی از لنزهای داخل چشمی
در مواردی که لنزهای مصنوعی قبلی دچار مشکل شده‌اند یا نیاز به تعویض دارند، لنزکتومی می‌تواند برای برداشتن لنز و جایگزینی آن انجام شود.
درمان گلوکوم
در برخی موارد، لنزکتومی به‌عنوان یک روش مکمل در درمان گلوکوم (آب‌سیاه) مورد استفاده قرار می‌گیرد تا فشار داخل چشمی کاهش پیدا کند.
همه چیز درباره جراحی لنزکتومی
جراحی لنزکتومی یکی از روش‌های پزشکی است که برای درمان برخی از مشکلات چشمی استفاده میشود. این جراحی معمولاً برای خارج کردن لنز طبیعی چشم به دلایل پزشکی و جایگزینی آن با لنز مصنوعی انجام میشود. این روش در درمان مشکلاتی همچون آب‌مروارید (کاتاراکت) و اصلاح عیوب انکساری شدید کاربرد دارد.
فرآیند جراحی لنزکتومی
جراحی لنزکتومی معمولاً با استفاده از بیحسی موضعی و به‌صورت سرپایی انجام میشود. فرآیند شامل مراحل زیر است:
آماده‌سازی بیمار
پیش از جراحی، در چشم بیمار قطره های بیحسی ریخته میشود تا چشم ها به طور کامل بی حس شوند.
ایجاد برش
جراح یک برش کوچک در قرنیه ایجاد میکند. این برش معمولاً بسیار کوچک است و نیازی به بخیه ندارد.
خارج کردن لنز طبیعی
لنز طبیعی با استفاده از تکنیکی به نام “فیکو‌امولسیفیکاسیون”خرد شده و از چشم خارج میشود. در این روش از امواج اولتراسونیک برای خرد کردن لنز استفاده میشود.
قرار دادن لنز مصنوعی
پس از حذف لنز طبیعی، یک (لنز مصنوعی (IOL یا لنز داخل‌چشمی در جای لنز طبیعی قرار می‌گیرد. این لنز معمولاً دائمی است و نیازی به تعویض ندارد.
پایان جراحی
این جراحی در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام میشود و بیمار می‌تواند همان روز به منزل برود.
انواع لنزهای داخل‌چشمی (IOL)
لنزهای تک‌کانونی:
این لنزها برای دید دور یا نزدیک تنظیم می‌شوند و بیمار ممکن است برای فاصله دیگر نیاز به عینک داشته باشد.
لنزهای چندکانونی:
این لنزها امکان دیدن در فواصل مختلف (دور، نزدیک و میانه) را فراهم می‌کنند.
لنزهای توریک:
این لنزها برای اصلاح آستیگماتیسم طراحی شده‌اند و به بیمار کمک می‌کنند تا بدون نیاز به عینک، دید بهتری داشته باشد.
جراحی لنزکتومی چه مزایایی دارد؟
بهبود دید
این جراحی به طور قابل‌توجهی دید بیمار را بهبود می‌بخشد و مشکلاتی مانند تاری دید یا کدورت را رفع میکند.
اصلاح دائمی
با جایگزینی لنز طبیعی با لنز مصنوعی، مشکلاتی مانند عیوب انکساری یا آب‌مروارید به‌صورت دائمی حل می‌شوند.
کاهش نیاز به عینک یا لنز تماسی
در بسیاری از بیماران پس از انجام جراحی لنزکتومی نیازی به استفاده مداوم از عینک یا لنز کاهش پیدا میکند.
عمل جراحی ایمن و سریع
لنزکتومی یک جراحی با درصد موفقیت بالا و عوارض کم است که معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود.
اهمیت تشخیص زمان مناسب برای لنزکتومی
انتخاب زمان درست برای جراحی، یکی از عوامل کلیدی در موفقیت عمل است.
– اگر جراحی خیلی زود انجام شود، ممکن است بیمار بدون نیاز جدی تحت عمل قرار گیرد.
– اگر جراحی خیلی دیر انجام شود، عوارضی مثل آسیب به شبکیه، افزایش فشار چشم یا نابینایی دائمی ممکن است رخ دهد.
بنابراین، چشم‌پزشک باید با توجه به شرایط بیمار، بهترین زمان را برای عمل تعیین کند.
چه زمانی لنزکتومی توصیه میشود؟
کاهش شدید بینایی و اختلال در فعالیت‌های روزمره
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های زمان مناسب جراحی، کاهش جدی بینایی است.
– اگر بیمار دیگر قادر به رانندگی در شب، مطالعه، تماشای تلویزیون یا انجام کارهای روزانه نباشد، جراحی ضروری میشود.
– به ویژه در بیماران مبتلا به آب مروارید پیشرفته، زمانی که عدسی کاملاً کدر شده باشد، لنزکتومی بهترین گزینه است.
دررفتگی یا نیمه دررفتگی عدسی
وقتی عدسی چشم از جای خود خارج شود (به دلیل ضربه یا بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم مارفان)، دید بیمار به شدت مختل میشود. در این شرایط، تأخیر در جراحی می‌تواند باعث آسیب به شبکیه و قرنیه شود. پس زمان مناسب جراحی بلافاصله پس از تشخیص دررفتگی یا نیمه‌دررفتگی عدسی است.
وجود مشکلات مادرزادی در کودکان
کودکانی که با کاتاراکت مادرزادی یا اختلالات عدسی به دنیا می‌آیند، باید در سنین پایین جراحی شوند. چرا که تأخیر می‌تواند منجر به تنبلی چشم و کاهش دائمی بینایی شود. زمان مناسب جراحی در این کودکان معمولاً چند ماهگی تا اوایل کودکی است و توسط چشم‌پزشک متخصص تعیین میشود.
افزایش فشار چشم (گلوکوم زاویه بسته)
در برخی بیماران، عدسی بزرگ یا جابجا شده می‌تواند باعث انسداد جریان مایع زلالیه شود و فشار چشم را بالا ببرد. اگر درمان دارویی پاسخ ندهد، لنزکتومی برای کاهش فشار و جلوگیری از نابینایی ضرورت پیدا میکند. در این حالت، هرگونه تعویق در جراحی خطرناک است.
تروما یا ضربه شدید به چشم
در شرایطی که ضربه شدید باعث خرد شدن یا آسیب جدی به عدسی شود، جراحی باید در اسرع وقت انجام شود. باقی ماندن بقایای عدسی می‌تواند منجر به التهاب شدید یا عفونت داخل چشمی شود.
عدم موفقیت درمان‌های دیگر
اگر بیمار تحت درمان‌های دارویی، لیزری یا جراحی‌های دیگر قرار گرفته و مشکل عدسی همچنان پابرجا باشد، زمان مناسب برای لنزکتومی فرا رسیده است
کاندیدای مناسب جراحی لنزکتومی چه افرادی هستند؟
ابتلا به بیماری آب مروارید
یکی از اصلی‌ترین دلایل انجام جراحی لنزکتومی، آب مروارید است. این بیماری باعث کدر شدن عدسی چشم شده و کیفیت بینایی را به شدت کاهش می‌دهد. افرادی که آب مروارید باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره‌شان شده است، معمولاً گزینه مناسبی برای این جراحی هستند.
مشکلات شدید انکساری
افرادی که دارای مشکلات انکساری شدید مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی بالا هستند و استفاده از عینک یا لنزهای تماسی برایشان کارآمد نیست، می‌توانند از لنزکتومی بهره‌مند شوند. این جراحی به ویژه برای کسانی که امکان استفاده از روش‌های دیگر مانند لیزیک یا PRK را ندارند، توصیه میشود.
عدم امکان اصلاح دید با روش‌های دیگر
برخی افراد به دلایل پزشکی یا ساختاری نمی‌توانند از روش‌هایی مانند لیزیک استفاده کنند. در این شرایط، لنزکتومی می‌تواند جایگزین موثری باشد. برای مثال، بیمارانی که قرنیه نازکی دارند یا دچار بیماری‌های خاص چشمی هستند، معمولاً برای این جراحی مناسب‌ترند.
سن مناسب
اگرچه جراحی لنزکتومی محدودیت سنی خاصی ندارد، معمولاً در افراد مسن‌تر که دچار آب مروارید یا پیرچشمی هستند، بیشتر انجام میشود. انجام جراحی در افراد جوان‌تر، تنها در موارد خاص مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی شدید توصیه میشود.
سلامت عمومی
کاندیداهای لنزکتومی باید از سلامت عمومی مناسبی برخوردار باشند. بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت کنترل‌نشده یا فشار خون بالا ممکن است مانعی برای این جراحی باشند.
چه افرادی کاندیدای مناسبی برای انجام جراحی نیستند؟
جراحی لنزکتومی برای افرادی که مشکلات خاصی مانند عفونت فعال چشمی، آسیب‌های جدی قرنیه یا بیماری‌های شبکیه دارند، مناسب نیست. همچنین انجام جراحی در زنان باردار یا بیمارانی که از داروهای خاص استفاده می‌کنند، باید ابتدا توسط پزشک شرایط آن ها مورد بررسی قرار بگیرد.
در چه شرایطی انجام جراحی لنزکتومی ضرورت دارد؟
آب مروارید پیشرفته
یکی از شایع‌ترین دلایلی که بیماران نیاز به لنزکتومی پیدا می‌کنند، کاتاراکت یا آب مروارید است.
– در مراحل ابتدایی آب مروارید، استفاده از عینک یا تغییر شماره لنز می‌تواند به بهبود دید کمک کند.
– اما در آب مروارید پیشرفته، عدسی کاملاً کدر شده و بیمار قادر به انجام فعالیت‌های روزمره مثل مطالعه، رانندگی یا حتی دیدن چهره اطرافیان نیست.
– در چنین شرایطی، تنها راهکار قطعی درمان، خارج کردن عدسی کدر شده و جایگزینی آن با لنز مصنوعی است.
دررفتگی یا نیمه دررفتگی عدسی
در برخی بیماران، عدسی چشم از موقعیت طبیعی خود خارج میشود. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد:
– ضربه شدید به چشم یا سر
– بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم مارفان یا هموسیستینوری
– ضعف مادرزادی یا اکتسابی در رشته‌های زونول که عدسی را نگه می‌دارند
در این حالت عدسی جابجا شده نه تنها باعث تاری دید میشود، بلکه می‌تواند به ساختارهای دیگر چشم مثل قرنیه یا شبکیه آسیب بزند. در چنین مواردی، لنزکتومی تنها راه‌حل قطعی است.
اختلالات مادرزادی عدسی
برخی نوزادان یا کودکان ممکن است با مشکلات عدسی به دنیا بیایند، مانند:
– کاتاراکت مادرزادی
– عدسی‌های غیرشفاف یا تغییر شکل یافته
– دررفتگی مادرزادی عدسی
در این موارد، جراحی لنزکتومی می‌تواند به رشد طبیعی بینایی کودک کمک کند و از تنبلی چشم جلوگیری کند.
گلوکوم زاویه بسته یا گلوکوم مقاوم
گلوکوم یا آب سیاه یکی از بیماری‌های خطرناک چشم است که در صورت کنترل نشدن می‌تواند به نابینایی منجر شود.
– در برخی بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته، عدسی بزرگ یا جابجا شده می‌تواند باعث انسداد مسیر خروج مایع زلالیه شود و فشار چشم را بالا ببرد.
– در چنین مواردی، برداشتن عدسی با لنزکتومی می‌تواند به باز شدن زاویه و کاهش فشار چشم کمک کند.
تروما یا ضربه شدید به چشم
حوادث و ضربات شدید می‌توانند باعث آسیب جدی به عدسی شوند. این آسیب‌ها ممکن است شامل:
– کدورت شدید عدسی
– پارگی کپسول عدسی
– جابجایی یا خرد شدن عدسی
در این شرایط، لنزکتومی برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر مثل عفونت یا التهاب داخل چشمی ضروری است.
عوارض ناشی از جراحی‌های قبلی چشم
برخی بیماران که تحت عمل‌های جراحی چشم مثل ویترکتومی یا جراحی‌های شبکیه قرار گرفته‌اند، ممکن است دچار مشکلات عدسی شوند. در این حالت، برای بازگرداندن بینایی و جلوگیری از آسیب بیشتر، لنزکتومی انجام میشود.
اختلالات نادر و خاص
برخی بیماری‌های ژنتیکی یا متابولیک نادر می‌توانند باعث کدورت یا تغییر شکل عدسی شوند.
در این موارد، چشم‌پزشک ممکن است با توجه به شرایط بیمار، لنزکتومی را به عنوان بهترین راه‌حل پیشنهاد دهد.
نشانه‌هایی که بیمار باید به آن‌ها توجه کند
گاهی اوقات بیماران نمی‌دانند چه زمانی باید برای جراحی اقدام کنند. برخی علائم هشداردهنده عبارتند از:
– تاری دید مداوم و پیشرونده
– دیدن هاله یا نورهای پخش شده اطراف چراغ‌ها
– حساسیت زیاد به نور
– کاهش توانایی دید در شب
– دوبینی یا چندبینی
– تغییر مکرر شماره عینک بدون بهبود کیفیت دید
– مشاهده جابجایی عدسی در آینه یا توسط چشم‌پزشک
اگر چنین علائمی وجود داشته باشد و به درمان‌های ساده پاسخ ندهد، باید به جراح چشم مراجعه کرد.
عوارض تأخیر در جراحی لنزکتومی
به تعویق انداختن جراحی در موارد ضروری می‌تواند عواقب جدی داشته باشد:
– نابینایی دائمی در اثر آسیب به شبکیه یا عصب بینایی
– افزایش فشار چشم (گلوکوم) و تخریب تدریجی عصب بینایی
– ایجاد التهاب یا عفونت داخل چشمی
– تنبلی چشم در کودکان در صورت عدم درمان به موقع
علائم هشداردهنده نیاز به جراحی لنزکتومی
تاری دید مداوم و پیشرونده
– اگر تاری دید با استفاده از عینک یا لنز تماسی اصلاح نشود، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال جدی در عدسی باشد.
در آب مروارید پیشرفته یا کدورت‌های شدید عدسی، بیمار حتی در نور روز نیز وضوح دید خود را از دست می‌دهد.
دیدن هاله یا نورهای پخش شده
– بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات عدسی از دیدن هاله‌های نورانی اطراف چراغ‌ها (به‌ویژه در شب) شکایت دارند.
این علامت می‌تواند نشانه کدورت عدسی یا جابجایی آن باشد.
حساسیت زیاد به نور
– اگر فرد در برابر نورهای معمولی احساس ناراحتی یا درد در چشم داشته باشد، احتمالاً عدسی دچار تغییر شده است.
این موضوع به‌ویژه در بیماران با کاتاراکت یا التهاب‌های همراه دیده میشود.
کاهش دید در شب
– یکی از اولین علائم اختلال عدسی، مشکل در رانندگی یا دیدن اجسام در تاریکی است.
اگر این مشکل به صورت مداوم ادامه یابد، می‌تواند نشانه‌ای برای نیاز به لنزکتومی باشد.
دوبینی یا چندبینی
– برخی بیماران دچار دوبینی در یک چشم می‌شوند.
این حالت به‌ویژه زمانی رخ می‌دهد که عدسی تغییر شکل داده یا جابجا شده باشد.
تغییر مکرر شماره عینک بدون بهبود دید
اگر بیمار مجبور باشد در مدت کوتاه چندین بار شماره عینک خود را تغییر دهد اما باز هم دید بهبود نیابد، نشان‌دهنده اختلال عدسی است.
مشاهده جابجایی عدسی (دررفتگی یا نیمه دررفتگی)
– در موارد شدید، عدسی ممکن است از جای خود حرکت کرده و حتی با معاینه ساده یا در آینه قابل مشاهده باشد.
این وضعیت معمولاً در اثر ضربه یا بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم مارفان رخ می‌دهد و یک علامت هشداردهنده فوری برای لنزکتومی است.
کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزانه
وقتی مشکلات بینایی ناشی از عدسی باعث شود فرد نتواند به راحتی مطالعه کند، رانندگی کند یا کارهای حرفه‌ای خود را انجام دهد، باید به فکر جراحی بود.
درد و فشار چشم
– در برخی موارد، عدسی می‌تواند باعث انسداد جریان مایع زلالیه شود و فشار چشم بالا برود (گلوکوم زاویه بسته).
افزایش فشار چشم همراه با درد یک علامت هشداردهنده اورژانسی است که نیاز به مداخله سریع پزشکی دارد.
مشکلات بینایی در کودکان (کاتاراکت مادرزادی)
– در کودکان، اختلال عدسی می‌تواند رشد طبیعی بینایی را مختل کند.
علائمی مثل لوچی، عدم تمرکز روی اشیا یا سفید بودن مردمک چشم می‌توانند نشانه‌ای از کاتاراکت مادرزادی باشند که جراحی زودهنگام را ضروری می‌سازد.
اقدامات مهم قبل از جراحی لنزکتومی شامل چه مواردی است؟
مشاوره و معاینه اولیه
پیش از تصمیم به جراحی، پزشک متخصص چشم، معاینات دقیق انجام می‌دهد تا سلامت کلی چشم بررسی شود. این معاینات شامل اندازه‌گیری قدرت بینایی، بررسی ضخامت قرنیه، وضعیت شبکیه و عصب بینایی است. همچنین پزشک درباره نوع لنز مناسب برای شما (تک‌کانونی، چندکانونی یا لنزهای توریگ برای اصلاح آستیگماتیسم) تصمیم‌گیری میکند.
مشاوره درباره سوابق پزشکی
قبل از جراحی، پزشک باید از سوابق بیماری‌های عمومی (مانند دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی) و داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع باشد. برخی داروها ممکن است نیاز به توقف موقت داشته باشند، به خصوص داروهای رقیق‌کننده خون.
آزمایش‌های لازم
پیش از عمل، ممکن است پزشک درخواست آزمایش‌های عمومی (مانند آزمایش خون) کند تا مطمئن شود شرایط بدنی شما برای جراحی مناسب است. همچنین اندازه‌گیری دقیق چشم (بیومتری) برای تعیین قدرت لنز مصنوعی مورد نیاز باید انجام شود.
اجتناب ازآرایش چشم و لبه پلک ها
در شب قبل و روز جراحی از آرایش کردن چشم و لبه پلک ها جدا خودداری نمایید.
مهم ترین اقدامات بعد از جراحی لنزکتومی چیست؟
استراحت کافی
بعد از جراحی، بهتر است چند روز به چشمان خود استراحت دهید و از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید. هرچند اکثر بیماران بعد از یک تا دو روز می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند، اما باید از هرگونه فشار فیزیکی بر چشم‌ها اجتناب کنند.
استفاده از داروهای تجویز شده
پزشک ممکن است قطره‌های چشمی ضدالتهاب و آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب تجویز کند. استفاده دقیق و منظم از این داروها بسیار مهم است.
اجتناب از لمس یا مالیدن چشم‌ها
تا چند هفته بعد از جراحی، از مالیدن یا لمس کردن چشم‌ها خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند باعث آسیب به زخم جراحی شود.
محافظت از چشم
در روزهای اولیه بعد از عمل، پزشک ممکن است استفاده از محافظ چشمی را برای جلوگیری از ضربه یا مالش چشم توصیه کند
استفاده از عینک آفتابی
استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم در برابر نور خورشید و گرد و غبار ضروری است.
پیگیری‌های منظم
پس از جراحی، مراجعه به پزشک برای معاینات دوره‌ای الزامی است. این معاینات به پزشک امکان می‌دهد که بهبود زخم، وضعیت لنز و قدرت بینایی شما را ارزیابی کند.
فعالیت‌های بدنی
از انجام فعالیت‌هایی که باعث فشار به چشم می‌شوند، مانند بلند کردن اجسام سنگین، تا مدت مشخص شده توسط پزشک خودداری کنید.
کار با کامپیوتر و مطالعه
استفاده از کامپیوتر یا مطالعه کردن در روزهای اولیه باید محدود شود و پس از آن با نظر پزشک باید انجام شود.
توجه به علائم هشدار دهنده
در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید، کاهش دید ناگهانی، قرمزی شدید یا ترشح غیرطبیعی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
