انتروپیون چیست؟
انتروپیون (برگشتگی پلک به داخل) به عارضه‌ای گفته میشود که پلک به داخل برمی‌گردد و پوست و مژه‌ها به سطح چشم کشیده میشود. نتیجه این سایش تحریک و ناراحتی چشم است. پلک در بعضی موارد تمام مدت به داخل برگشته است و در باقی موارد فقط پس از چشمک زدن یا فشار دادن پلک به داخل برمی‌گردد. برگشتگی پلک به داخل در میان سالمندان شیوع بالاتری دارد و معمولاً فقط پلک پایین را درگیر می‌کند.
اشک مصنوعی و کرم چرب کننده چشم علائم برگشتگی پلک به داخل را کاهش می‌دهند. اما معمولاً جراحی باید برای اصلاح کامل عارضه انجام شود. اگر برگشتگی پلک به داخل درمان نشود، پوشش شفاف بخش جلویی چشم (قرنیه) آسیب می‌بیند، چشم عفونت می‌کند و دید کاهش می‌یابد.
علائم شایع انتروپیون:
– احساس وجود جسم خارجی در چشم
– قرمزی چشم
– احساس درد یا ملتهب شدن چشم
– حساسیت به نور و باد
– ریزش اشک شدید چشم
– ترشح مخاط و پوسته پوسته شدن
– کم‌بینایی
چنانچه برگشتگی پلک به داخل تشخیص داده شده باشد و علائم زیر نیز بروز یابد، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد:
– افزایش سریع قرمزی چشم
– درد
– حساسیت به نور
– کاهش دید
موارد فوق نشانه‌ها و علائم آسیب دیدگی قرنیه چشم است و بینایی را به خطر می‌اندازد. اگر دائماً احساس می‌کنید که چیزی در چشم‌تان وجود دارد یا متوجه شدید که بعضی از مژه‌هایتان به سمت داخل چشم برگشته است، حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید. اگر به موقع برای درمان برگشتگی پلک به داخل اقدام نکنید، ممکن است آسیبی دائمی به چشم وارد شود.
علل ایجاد انتروپیون:
از علل برگشتگی پلک به داخل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– ضعف عضلانی: عضله‌های زیر چشم به موازات بالا رفتن سن ضعیف و تاندون‌ها کشیده می‌شوند. ضعف عضلانی شایع‌ترین علت برگشتگی پلک به داخل است.
– اسکار یا جراحی‌های قبلی:پوستی که در اثر سوختگی با مواد شیمیایی، آسیب دیدگی یا جراحی زخم میشود و جای زخم روی آن باقی می‌ماند، انحنای طبیعی پلک را از بین می‌برد.
– عفونت چشم: عفونت چشم که موسوم به تراخم است باعث اسکار داخل پلک میشود و به برگشتگی پلک به داخل و حتی نابینایی می‌انجامد.
– التهاب: تحریک چشم در اثر خشکی یا التهاب آن باعث میشود که بیمار پلک‌ها را برای تسکین علائم بمالد و یا به شدت فشار دهد. این کار به گرفتگی یا اسپاسم عضله‌های پلک و برگشتن لبه پلک به سمت داخل و روی قرنیه منجر میشود که به بیماری انتروپیون اسپاستیک موسوم است.
– مشکلات رشدی:اگر بیماری انتروپیون مادرزادی باشد، احتمال دارد چین اضافی پوست روی پلک علت به داخل برگشتن مژگان باشد.
کاندیدای مناسب جراحی انتروپیون چه افرادی هستند؟
جراحی انتروپیون معمولاً به افراد زیر توصیه میشود:
– علائم شدیدی مانند درد، تحریک و قرمزی مداوم چشم را دارند.
– در معرض خطر زخم قرنیه و آسیب‌های جدی‌تر به چشم هستند.
– روش‌های غیرجراحی موقتی برای آنها مؤثر نبوده است.
– دچار اشک ریزش مکرر ناشی از برگشت پلک به داخل چشم هستند.
– برگشت پلک به داخل چشم باعث کاهش میدان دید و در نهایت کم بینایی آنها شده است.
در چه شرایطی انجام جراحی انتروپیون توصیه میشود؟
در صورتی که انتروپیون درمان نشود، مشکلات بینایی و آسیب‌های چشمی جدی‌تری ممکن است به وجود آید. اگرچه روش‌های موقتی مانند استفاده از نوارهای چسب برای نگه‌داشتن پلک در موقعیت صحیح وجود دارند اما درمان قطعی برای انتروپیون، انجام عمل جراحی است.
عمل جراحی انتروپیون معمولاً به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام میشود. ابتدا، جراح با برشی کوچک در پلک و اصلاح بافت‌های پلک، لبه آن را به سمت موقعیت صحیح بازمی‌گرداند. در برخی موارد، بخیه‌های قابل جذب یا دائمی برای ثابت نگه‌داشتن پلک استفاده می‌شوند.
در چه شرایطی انجام جراحی آنتروپیون برای افراد ضروری است؟
تماس مداوم مژه‌ها با سطح چشم (قرنیه و ملتحمه)
اگر مژه‌ها به‌صورت مداوم روی سطح چشم ساییده شوند، می‌توانند باعث ایجاد زخم، عفونت یا حتی کدورت قرنیه شوند. در این شرایط، جراحی برای محافظت از بینایی ضروری است.
سوزش، قرمزی، و اشک‌ریزش شدید و مداوم
زمانی که علائم تحریک چشم مثل سوزش، قرمزی و اشک‌ریزش با قطره یا درمان‌های محافظتی کنترل نشود، انجام جراحی به‌منظور تسکین علائم ضروری خواهد بود.
ایجاد زخم یا خراش قرنیه (کراتیت)
اگر انتروپیون باعث آسیب فیزیکی به سطح قرنیه شده باشد، مثل زخم یا خراش، باید فوراً جراحی انجام شود تا از پیشرفت آسیب و خطر کاهش بینایی جلوگیری گردد.
عفونت مکرر سطح چشم
انتروپیون می‌تواند محیط مستعدی برای رشد میکروب‌ها و عفونت‌های مکرر چشمی ایجاد کند. در چنین شرایطی، درمان دائمی از طریق جراحی ضروری است.
اسکار و تغییر شکل پیش‌رونده پلک
در مواردی که علت انتروپیون وجود اسکار یا بیماری‌هایی مانند تراخم یا سوختگی است، ممکن است پلک به‌تدریج دچار تغییر شکل شود. جراحی برای بازسازی ساختار طبیعی پلک در این موارد ضروری است.
عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی
در صورتی که درمان‌هایی مانند استفاده از قطره‌های چشمی، پماد، یا چسب پلک نتوانند علائم را کنترل کنند یا فقط به‌صورت موقتی مؤثر باشند، جراحی راه‌حل قطعی خواهد بود.
ایجاد اختلال در عملکرد روزمره بیمار
اگر علائم انتروپیون باعث اختلال در بینایی، مطالعه، رانندگی، یا فعالیت‌های روزمره شوند، باید با جراحی پلک اصلاح شود.
ریسک تهدید بینایی در افراد با بیماری‌های زمینه‌ای چشمی
در بیمارانی که سابقه بیماری‌های قرنیه یا آب‌سیاه دارند، وجود انتروپیون می‌تواند وضعیت چشم را وخیم‌تر کند و خطر نابینایی را افزایش دهد. در این موارد، جراحی فوری توصیه میشود.
مهم ترین روش های پیشگیری از آنتروپیون کدام است؟
مراقبت از سلامت پوست اطراف چشم
پوست اطراف چشم به‌ویژه پلک‌ها بسیار حساس است. شل‌شدگی پوست یکی از عواملی است که ممکن است زمینه‌ساز آنتروپیون شود. بنابراین:
– از مرطوب‌کننده‌های مناسب دور چشم استفاده کنید.
– از دست زدن یا مالیدن شدید چشم‌ها خودداری نمایید.
– از ضدآفتاب مخصوص اطراف چشم استفاده کنید تا از تخریب کلاژن جلوگیری شود.
– از پاک‌کننده‌های ملایم آرایش چشم بهره بگیرید تا از آسیب به بافت‌های ظریف پلک جلوگیری شود.
درمان فوری بیماری‌های التهابی چشم
بسیاری از موارد آنتروپیون به دلیل التهاب مزمن ملتحمه یا بلفاریت (التهاب لبه پلک) به وجود می‌آیند. برای پیشگیری:
– در صورت بروز قرمزی، خارش یا ترشح از چشم، سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
– از درمان‌های خانگی خودسرانه پرهیز کرده و دستور پزشک را دنبال کنید.
– پلک‌ها را به صورت روزانه با محلول شست‌وشوی پلک یا شامپو بچه رقیق‌شده تمیز نگه دارید.
پرهیز از مصرف دخانیات
سیگار کشیدن موجب تسریع پیری پوست و تخریب بافت‌های پلک میشود. همچنین خطر عفونت‌های چشمی و التهابات را افزایش می‌دهد که در نهایت می‌تواند زمینه‌ساز آنتروپیون شود. برای پیشگیری:
– از سیگار و قلیان به‌طور کامل پرهیز کنید.
– اگر در حال ترک هستید، از برنامه‌های حمایتی ترک دخانیات کمک بگیرید.
استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی
خشکی چشم یکی از عوامل تحریک مزمن پلک‌ها و چشم است که در درازمدت ممکن است منجر به برگشت پلک شود. برای کاهش اصطکاک و حفظ سلامت سطح چشم:
– در صورت داشتن خشکی چشم، قطره‌های اشک مصنوعی بدون نگهدارنده استفاده کنید.
– محیط خانه یا محل کار را مرطوب نگه دارید.
– در برابر باد مستقیم، تهویه شدید یا آلودگی از عینک محافظ استفاده کنید.
اجتناب از آسیب‌های فیزیکی به پلک
صدمات فیزیکی می‌توانند باعث زخم و آسیب به ساختار پلک شده و در نهایت منجر به آنتروپیون شوند. برای محافظت:
– در حین ورزش‌های رزمی یا فعالیت‌های پرخطر از عینک ایمنی استفاده کنید.
– اگر دچار آکنه، عفونت یا زخم در ناحیه پلک شدید، به آن دست نزنید و آن را درمان کنید.
– از هرگونه جراحی یا تزریق غیراستاندارد در ناحیه اطراف چشم خودداری کنید.
کنترل و درمان بیماری‌های زمینه‌ای
برخی بیماری‌ها مانند فلج بل، عفونت‌های ویروسی یا التهابی، و بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث اختلال در عملکرد عضلات و اعصاب پلک شوند. برای کاهش ریسک:
– در صورت ابتلا به هر بیماری مزمن، آن را تحت نظر پزشک کنترل کنید.
– در صورت ایجاد تغییرات در حرکات پلک یا افتادگی ناگهانی آن، سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
حفظ وزن و تغذیه مناسب
کاهش وزن شدید یا تغذیه ناسالم ممکن است منجر به کاهش چربی زیرپوستی و افتادگی بافت‌های پلک شود. برای حفظ ساختار طبیعی پلک:
– رژیم غذایی سرشار از ویتامین‌های A، C و E مصرف کنید.
– از مواد غذایی ضدالتهاب مانند ماهی چرب، سبزیجات تازه، گردو و زردچوبه استفاده کنید.
– نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز را فراموش نکنید.
معاینات منظم چشم‌پزشکی
بسیاری از مشکلات چشمی قبل از بروز علائم قابل تشخیص هستند. معاینه دوره‌ای می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از آنتروپیون ایفا کند:
– اگر بالای ۵۰ سال هستید، سالانه حداقل یک بار به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
– در صورت سابقه خانوادگی مشکلات پلک، معاینه را در فواصل کوتاه‌تر انجام دهید.
– اگر دچار جراحی یا بخیه در ناحیه پلک شده‌اید، حتماً وضعیت ترمیم را با پزشک بررسی کنید.
جلوگیری از تحریک مزمن چشم
تحریک طولانی‌مدت چشم‌ها از طریق عوامل محیطی می‌تواند باعث التهاب و تغییر در وضعیت پلک‌ها شود. برای پیشگیری:
– از قرار گرفتن طولانی‌مدت در برابر نور شدید یا باد مستقیم پرهیز کنید.
– در محیط‌های آلوده یا هنگام استفاده از مواد شیمیایی، از عینک محافظ استفاده نمایید.
– از استفاده بی‌رویه لنزهای تماسی مخصوصاً لنزهای غیراستاندارد، جداً پرهیز کنید.
تمرینات سبک برای عضلات صورت
تقویت عضلات صورت و پلک می‌تواند از شل‌شدگی بافت‌ها و ایجاد مشکلات ساختاری جلوگیری کند. چند تمرین مفید:
– بستن محکم و سپس باز کردن چشم‌ها به‌آرامی، روزانه چند بار.
– ماساژ ملایم اطراف چشم با نوک انگشتان تمیز برای افزایش جریان خون.
– تمرین‌های یوگای صورت برای تقویت عضلات ناحیه چشم و پلک.
اهداف جراحی انتروپیون چیست؟
جراحی انتروپیون با هدف اصلاح وضعیت غیرطبیعی پلک و بازگرداندن عملکرد و ساختار طبیعی آن انجام میشود. اهداف اصلی این جراحی شامل موارد زیر است:
بازگرداندن موقعیت طبیعی پلک
مهم‌ترین هدف جراحی، قرار دادن لبه پلک در موقعیت آناتومیکی صحیح است. در انتروپیون، پلک به سمت داخل چشم می‌چرخد و مژه‌ها با سطح قرنیه تماس پیدا می‌کنند. جراحی با اصلاح این چرخش، لبه پلک را به سمت بیرون باز می‌گرداند و تماس مژه‌ها با چشم را متوقف می‌سازد.
کاهش تحریک قرنیه و ملتحمه
برگشت پلک به داخل باعث تحریک مداوم سطح چشم میشود که منجر به قرمزی، اشک‌ریزش، احساس سوزش و حتی زخم قرنیه می‌گردد. یکی از اهداف مهم جراحی، حذف این منبع تحریک و کمک به آرامش و حفاظت از بافت‌های حساس چشمی است.
پیشگیری از آسیب‌های بینایی
در صورت عدم درمان انتروپیون، زخم‌های قرنیه و عفونت‌های ثانویه ممکن است به کاهش دائمی بینایی منجر شوند. هدف جراحی جلوگیری از این آسیب‌های جبران‌ناپذیر است و در واقع، یک اقدام محافظتی برای حفظ بینایی به شمار می‌رود.
اصلاح عملکرد عضلات و تاندون‌های پلک
در برخی موارد، اختلالات عملکردی در عضلات یا تاندون‌های پلک باعث انتروپیون میشود. جراحی این ساختارها را بازسازی یا تقویت می‌کند تا عملکرد صحیح و پایداری پلک بازگردد.
ترمیم آسیب‌های ساختاری یا ناشی از اسکار
در مواردی که انتروپیون به دلیل اسکار ناشی از سوختگی، ضربه یا بیماری‌هایی مانند تراخم ایجاد شده است، جراحی با هدف بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و آزادسازی پلک انجام میشود.
بهبود زیبایی ظاهری پلک
اگرچه هدف اصلی جراحی، عملکردی و درمانی است، اما ظاهر طبیعی و هماهنگ پلک نیز اهمیت دارد. اصلاح فرم غیرعادی پلک می‌تواند به بهبود زیبایی چهره و افزایش اعتمادبه‌نفس بیمار کمک کند.
افزایش کیفیت زندگی بیمار
علائمی مثل اشک‌ریزش مداوم، احساس جسم خارجی، و حساسیت به نور می‌توانند کیفیت زندگی روزمره را کاهش دهند. با جراحی و برطرف شدن این علائم، آسایش و رفاه کلی بیمار افزایش می‌یابد.
انواع روش‌های جراحی انتروپیون
چندین روش جراحی برای اصلاح و درمان انتروپیون وجود دارد که انتخاب روش مناسب بستگی به علت بروز آن و وضعیت خاص بیمار و نظر پزشک دارد:
جراحی انتروپیون ناشی از افزایش سن: در این روش، جراح بخشی از عضلات یا بافت‌های پشتیبان پلک را اصلاح می‌کند تا پلک در موقعیت طبیعی خود قرار گیرد. این روش بسیار رایج و مؤثر است.
جراحی انتروپیون ناشی از زخم: در مواردی که بافت اسکار باعث چرخش پلک شده، جراح ممکن است بافت‌های اسکار را برداشته و بافت سالم را بازسازی کند.
تزریق بوتاکس: در برخی موارد موقتی، تزریق بوتاکس به عضلات پلک ممکن است برای مدت کوتاهی (چند ماه) باعث رفع مشکل شود. این روش به خصوص برای افرادی که نمی‌توانند جراحی کنند، مفید است.
مراقبت‌های پس از جراحی انتروپیون چگونه است؟
پس از جراحی، بیمار ممکن است نیاز به استفاده از قطره‌های چشمی و پمادهای آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب داشته باشد. همچنین باید از مالیدن چشم و فعالیت‌های شدید که ممکن است باعث فشار به چشم شود، خودداری کرد. زمان بهبودی کامل پس از انجام عمل معمولاً یک تا دو هفته به طول می انجامد.
نتیجه‌گیری
انتروپیون یک مشکل چشمی است که اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به چشم و کاهش میدان دید و کم بینایی شود. جراحی انتروپیون راه‌حلی مؤثر و قطعی برای اصلاح این وضعیت است. با استفاده از تکنیک‌های جراحی مختلف، می‌توان پلک را به موقعیت طبیعی بازگرداند و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کرد.
