شبکیه، داخلی‌ترین لایه چشم است که از سلول‌های گیرنده نور و سلول‌های عصبی تشکیل شده است. این لایه از چشم، نور را از عدسی چشم دریافت و پس از تبدیل آن به پیام‌های عصبی، آن‌ها را از طریق اعصاب بینایی به مغز انتقال میدهد که باعث دیدن اجسام اطراف می‌شود. هر مشکلی که موجب اختلال در شبکیه چشم شود، تاری دید را به دنبال خواهد داشت. یکی از این اختلالات جداشدگی شبکیه چشم است که اگر به موقع درمان نگردد، منجر به نابینایی فرد می‌شود.

پارگی شبکیه چشم، معمولا در سنین بالا اتفاق می افتد. در این شرایط زجاجیه استحکام خود را از دست داده و اتصال خود را از لایه شبکیه جدا می‌کند. در برخی مواقع این جداشدگی با پارگی شبکیه همراه است که مهم‌ترین دلایل آن عبارتند از:

– فرد در زمان گذشته، عمل جراحی آب مرواريد انجام داده باشد.

– فرد مبتلا به گلوکوم یا آب سياه باشد.

– فرد دچار نزدیک‌بینی باشد.

– بیمار قبلا نیز دچار پارگي شبکیه شده باشد.

– قسمت هایی از شبکیه نازک‌تر از حد معمول باشد.

– در خانواده فرد، سابقه پارگی شبکیه چشم وجود داشته باشد.

پارگی شبکیه چشم معمولاً زمانی رخ می‌دهد که شبکیه از دیواره چشم جدا شده و کشیده می‌شود. این پارگی‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله آسیب‌های فیزیکی، مشکلات مرتبط با پیرچشمی (دژنراسیون مرتبط با سن) یا دیابت (که به شبکیه آسیب می‌زند) ایجاد شوند. همچنین، برخی بیماری‌های چشم مانند رتینوپاتی دیابتی، کوتاهی شدید چشم یا تاری دید مزمن می‌توانند زمینه‌ساز بروز پارگی شبکیه باشند.

هدف اصلی جراحی پارگی شبکیه، ترمیم یا بستن پارگی و جلوگیری از پیشرفت جداسازی شبکیه است. این جراحی همچنین می‌تواند باعث بازگرداندن عملکرد بینایی و جلوگیری از عواقب جدی‌تر مانند کوری شود. از دیگر اهداف این جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ترمیم پارگی شبکیه: یکی از مهم‌ترین اهداف، بستن پارگی و جلوگیری از گسترش آن است. این کار معمولاً با استفاده از تکنیک‌هایی مانند لیزر درمانی یا فریز کردن پارگی انجام می‌شود.

جلوگیری از جداسازی شبکیه: پارگی شبکیه می‌تواند منجر به جداسازی شبکیه از دیواره چشم شود که اگر درمان نشود، به نابینایی کامل منتهی خواهد شد. جراحی می‌تواند از این مشکل جلوگیری کرده و شبکیه را به محل اصلی خود برگرداند.

حفظ بینایی: در صورتی که پارگی شبکیه در مراحل ابتدایی شناسایی و درمان شود، می‌توان به حفظ و حتی بهبود بینایی بیمار کمک کرد

تسکین علائم: پارگی شبکیه می‌تواند با علائمی مانند تار دیدن، نقاط سیاه، یا دیدن فلش‌های نوری همراه باشد. جراحی می‌تواند این علائم را کاهش دهد و بهبود قابل توجهی در کیفیت دید بیمار ایجاد کند.

پارگی شبکیه چشم یکی از عوامل مهمی است که باید تحت درمان قرار بگیرد، در غیر این صورت باعث نابینایی فرد خواهد شد. علائم جداشدگی شبکیه چشم عبارتند از:

– شخص به صورت ناگهانی دچار کاهش دید می‌شود.

– چشم فرد به صورت مکرر دچار مگس‌پران می‌شود.

– فرد مبتلا به پارگی شبکیه چشم در میدان بینایی خود، سایه‌هایی را مشاهده میکند.

– فرد در میدان دید خود جرقه‌های نوراني، مشاهده کند.

– فرد آسیب‌دیده پرده‌ي خاکستري رنگی را در میدان بینایی خود مشاهده می‌کند که در حال حرکت است.

جراحی چسباندن شبکیه به روش تزریق گاز، که به آن رتينوپکسي پنوماتيک نیز گفته می‌شود، یکی از راه های درمان جدا شدگی شبکیه چشم است. از این روش زمانی استفاده می‌شود که جداشدگی در قسمت بالایی کره چشم اتفاق افتاده باشد. در این هنگام بوسیله تزریق حباب گاز، فشاری از سمت داخل بر روی شبکیه ایجاد می‌شود که آن را در جای خود ثابت و بدون حرکت نگه می‌دارد. حباب های گاز پس از 10 روز تا دوهفته جذب میشوند. پس از جذب گاز، سوراخ شبکیه بوسیله لیزر یا انجماد بسته می‌شود، تا از ورود مایع پشت شبکیه و جداشدگی مجدد جلوگیری شود.

جراحی پارگی شبکیه به چندین روش مختلف انجام می‌شود که بسته به نوع و شدت پارگی، پزشک روش مناسب را انتخاب می‌کند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

لیزر درمانی: لیزر درمانی برای درمان پارگی‌های کوچک و جلوگیری از گسترش آن‌ها به‌کار می‌رود. این درمان به وسیله لیزر، شبکیه را در اطراف پارگی می‌سوزاند و از جداسازی آن جلوگیری می‌کند.

فریز کردن (کریوپلاستی): در این روش، از یخ برای ایجاد اسکار در اطراف پارگی استفاده می‌شود تا آن را ببندد و از گسترش آن جلوگیری کند.

ویتروکتومی: این جراحی برای درمان پارگی‌های شدیدتر و جداسازی شبکیه استفاده می‌شود. در این روش، با ایجاد یک برش در چشم، ماده ژله‌ای داخل چشم (زجاجیه) برداشته می‌شود و پزشک شبکیه را به موقعیت طبیعی خود بازمی‌گرداند.

روش های ترکیبی: در برخی موارد خاص، مانند پارگی‌های پیچیده، ممکن است از ترکیب روش‌های مختلف جراحی استفاده شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.

پارگی شبکیه چشم یکی از جدی‌ترین مشکلات بینایی است که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به جداشدگی شبکیه و در نهایت نابینایی دائمی منجر شود. شبکیه لایه‌ای نازک و حساس به نور در پشت کره چشم است که نقش کلیدی در بینایی دارد. در صورت پارگی، مایع زجاجیه می‌تواند به زیر شبکیه نفوذ کرده و آن را از جای خود جدا کند.

شناسایی افرادی که بیشتر در معرض خطر پارگی شبکیه هستند، نقش مهمی در پیشگیری، معاینه به‌موقع و حفظ بینایی دارد.

افراد با نزدیک‌بینی شدید (مایوپی بالا)

افرادی که دچار مایوپی شدید (نزدیک‌بینی بیشتر از ۶ دیوپتر) هستند، یکی از گروه‌های اصلی در معرض پارگی شبکیه محسوب می‌شوند.

– چشم این افراد کشیده‌تر از حالت عادی است.

– بافت شبکیه نازک‌تر شده و کشش بیشتری به آن وارد می‌شود.

– احتمال بروز نقاط ضعیف، سوراخ‌ها یا پارگی در شبکیه افزایش می‌یابد.

افراد بالای ۴۵ سال

با افزایش سن، ساختارهای داخلی چشم دچار تغییر می‌شوند، از جمله مایع زجاجیه که ژله‌ای بودن خود را از دست داده و منقبض می‌شود. این انقباض ممکن است فشار یا کشش به شبکیه وارد کند و باعث پارگی شود. بیشترین موارد جداشدگی شبکیه در افراد بین ۵۰ تا ۷۰ سال مشاهده می‌شود.

افرادی که سابقه خانوادگی پارگی یا جداشدگی شبکیه دارند

ژنتیک در سلامت شبکیه نقش مهمی دارد. اگر والدین، خواهر یا برادر فردی دچار پارگی یا جداشدگی شبکیه شده باشند، احتمال بروز این مشکل در فرد بیشتر است.

سابقه جراحی‌های چشم

جراحی‌هایی مانند جراحی آب مروارید (کاتاراکت) یا ویترکتومی (برداشتن زجاجیه) می‌توانند ساختار چشم را تغییر دهند و خطر پارگی شبکیه را افزایش دهند.

افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده

دیابت یکی از دلایل اصلی اختلالات چشمی از جمله رتینوپاتی دیابتی است. این بیماری باعث آسیب به عروق شبکیه و ضعیف شدن آن می‌شود که زمینه‌ساز پارگی یا خونریزی است.

افرادی که سابقه ضربه به چشم دارند

ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به کره چشم ممکن است به شبکیه آسیب بزند، به‌خصوص اگر ضربه باعث حرکت یا کشیدگی شدید زجاجیه شود.

سابقه بیماری‌های ارثی شبکیه

برخی بیماری‌های ارثی مانند رتینیتیس پیگمنتوز  یا سندرم مارفان ممکن است ساختار شبکیه را ضعیف کرده و احتمال پارگی را افزایش دهند.

افرادی با تجربه قبلی پارگی یا جداشدگی شبکیه در یک چشم

اگر فردی قبلاً در یکی از چشم‌های خود دچار پارگی یا جداشدگی شده باشد، احتمال بروز مشکل مشابه در چشم دیگر چند برابر افزایش می‌یابد.

زنانی که بارداری پرخطر یا زایمان طبیعی با فشار بالا دارند

در برخی زنان دارای مایوپی شدید یا سابقه مشکلات شبکیه، فشار زایمان ممکن است خطر جداشدگی شبکیه را افزایش دهد.

کاربرانی که مدت طولانی با نمایشگرها کار می‌کنند

اگرچه استفاده از نمایشگرها به‌تنهایی عامل مستقیم پارگی شبکیه نیست، اما خستگی چشم، خشکی، و عدم معاینه منظم ممکن است باعث تشدید مشکلات زمینه‌ای شود.

تمامی افرادی که دچار پارگی شبکیه هستند، به جراحی نیاز ندارند. در واقع، تصمیم‌گیری در مورد انجام جراحی بستگی به شدت پارگی، موقعیت آن، علائم بیمار و سایر عوامل پزشکی دارد. اما در کل، کاندیداهای مناسب برای جراحی پارگی شبکیه عبارتند از:

افراد مبتلا به پارگی فعال شبکیه: کسانی که دچار پارگی جدید یا فعال شبکیه هستند، به خصوص اگر پارگی به جداسازی شبکیه منتهی نشده باشد، کاندیدای مناسبی برای جراحی هستند. این جراحی می‌تواند از گسترش پارگی و جداسازی شبکیه جلوگیری کند.

بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی: افرادی که دیابت دارند و مبتلا به رتینوپاتی دیابتی شده‌اند، ممکن است در معرض خطر پارگی شبکیه قرار گیرند. این گروه از بیماران به جراحی سریع نیاز دارند تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.

افراد با مشکلات بینایی و تاری دید: کسانی که علائم تاری دید، نوسانات در دید و وجود نقاط سیاه در میدان بینایی خود دارند، ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنند. این علائم ممکن است نشانه‌ای از پارگی یا جداسازی شبکیه باشند.

افراد با سابقه آسیب‌های چشمی: افرادی که به دلیل ضربات یا آسیب‌های فیزیکی به چشم خود دچار پارگی شبکیه شده‌اند، کاندیدای مناسب برای جراحی هستند.

انجام معاینات منظم چشم‌پزشکی

یکی از اساسی‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از پارگی شبکیه، معاینات منظم توسط چشم‌پزشک به‌خصوص در افراد پرخطر است.

– در افراد سالم: هر ۱ تا ۲ سال یک‌بار

– در افراد با ریسک بالا (نزدیک‌بینی شدید، دیابت، سابقه خانوادگی): هر ۶ تا ۱۲ ماه

توجه به علائم هشداردهنده

شناخت زودهنگام علائم پارگی یا تهدید به جداشدگی شبکیه بسیار حیاتی است. اگر یکی از موارد زیر را تجربه کردید، باید فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید:

– افزایش ناگهانی مگس‌پران

– دیدن جرقه‌های نوری در میدان دید

– حس پرده یا سایه در دید محیطی

– تاری دید بدون دلیل واضح

محافظت از چشم در برابر ضربه

ضربه به چشم یکی از دلایل اصلی پارگی شبکیه در جوانان است. برای پیشگیری:

– در ورزش‌های پُرخطر مانند بوکس، بسکتبال یا فوتبال، از عینک محافظ ورزشی استفاده کنید.

– در محیط‌های کاری صنعتی، همیشه از عینک ایمنی بهره ببرید.

– مراقب بازی کودکان با اشیای نوک‌تیز یا پرتابی باشید.

کنترل نزدیک‌بینی شدید

افرادی که دچار مایوپی شدید (نزدیک‌بینی بیشتر از ۶ دیوپتر) هستند، در معرض خطر بالای پارگی شبکیه‌اند.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت

رتینوپاتی دیابتی یکی از عوامل تخریب ساختار شبکیه است. در بیماران دیابتی:

– کنترل قند خون در محدوده هدف

– معاینه سالانه یا هر شش ماه یک‌بار شبکیه

– ترک سیگار و کنترل فشارخون و چربی

می‌تواند نقش بزرگی در حفظ سلامت شبکیه داشته باشد.

اجتناب از فعالیت‌های پر فشار چشم

در برخی افراد دارای نواحی نازک و آسیب‌پذیر در شبکیه، فعالیت‌های فیزیکی شدید که فشار درون‌چشمی را افزایش می‌دهند ممکن است خطرناک باشند:

– وزنه‌برداری سنگین بدون کنترل تنفس

– زایمان طبیعی در زنان دارای مایوپی شدید (در موارد خاص)

– حرکات ناگهانی سر به عقب یا جلو

اصلاح سبک زندگی و تغذیه برای سلامت چشم

تغذیه سالم در تقویت بافت‌های چشمی و شبکیه بسیار مؤثر است. برای پیشگیری از تخریب شبکیه:

– مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها

– سبزیجات برگ‌دار (اسفناج، کلم)، هویج و زردآلو

– مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ از طریق ماهی یا مکمل‌ها

– تأمین ویتامین‌های A، C، Eو زینک

– همچنین ترک سیگار و کنترل استرس مزمن به حفظ سلامت عروق شبکیه کمک می‌کند.

پیگیری پس از جراحی چشم

اگر در گذشته جراحی آب مروارید، لیزیک، یا ویترکتومی انجام داده‌اید، پیگیری‌های منظم اهمیت بیشتری دارد. برخی از این جراحی‌ها ممکن است خطر پارگی شبکیه را در آینده افزایش دهند. معاینات منظم، بررسی تغییرات مایع زجاجیه، و ثبت هرگونه علامت مشکوک در این بیماران الزامی است.

درمان پیشگیرانه نواحی آسیب‌پذیر شبکیه

در برخی افراد، چشم‌پزشک ممکن است نواحی نازک یا دژنره شبکیه را تشخیص دهد که خطر پارگی دارند. در این موارد:

– لیزر شبکیه می‌تواند این نواحی را تقویت کند و از پارگی احتمالی در آینده جلوگیری نماید.

– گاهی نیز کرایوتراپی (سرما درمانی) برای پایدارسازی نقاط مشکوک استفاده می‌شود.

– پس از عمل برای مدت کوتاهی نیاز است چشمتان پانسمان داشته باشد.

– بعد از عمل، دیدن هاله های نورانی و مگس پران ممکن است برای فرد ادامه داشته باشد.

– اگر حباب گاز در چشمتان قرار داده شده باشد، پزشک به شما توصيه خواهد کرد تا مدتي پس از عمل سر خود را در وضعيت خاصي قرار دهید.

– تا هنگامی که گاز تزریق شده به داخل چشمتان جذب نشده باشد، مجاز به پرواز با هواپيما يا صعود به ارتفاعات نيستيد.

– صعود سريع و ناگهانی به ارتفاعات مي تواند موجب افزايش خطرناک فشار داخل چشم شود.

– پس از گذشت چند ماه از عمل ممکن است نياز به تعويض عينک داشته باشيد.