شالازیون چیست؟!
شالازیون نوعی بیماری چشمی است که باعث ایجاد غده و برآمدگی در پلک ها میشود. این عارضه ی چشمی را «کیست پلک» و «کیست مِیبومیَن» نیز می نامند.
در پلک ها غدد عرق و چربی وجود دارد. به‌طور طبیعی، این غدد از طریق یک مجرا محتویات خود را تخلیه می‌کنند. اگر مجرای غدد چربی مسدود شوند شالازیون به وجود می‌آید.
شالازیون ممکن است در ابتدا دردناک باشد؛ ولی به طور کلی یک عارضه بدون درد محسوب میشود. این عارضه اغلب در پلک بالایی تشکیل میشود؛ امّا ممکن است در پلک پائین نیز دیده شود. این عارضه در افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله بسیار شایع است.
همه چیز درباره شالازیون چشم
شالازیون یا کیست پلکی یک توده‌ی کوچک و بدون درد است که در اثر انسداد غدد میبومین (غدد چربی در لبه پلک‌ها) ایجاد میشود. این عارضه معمولاً به شکل برآمدگی گرد و نرم در پلک بالا یا پایین دیده میشود و در ابتدا ممکن است با گل‌مژه اشتباه گرفته شود. شالازیون برخلاف گل‌مژه عفونی نیست و معمولاً درد شدیدی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت بزرگ شدن می‌تواند ظاهر چشم را تحت تأثیر قرار دهد یا حتی باعث تاری دید شود.
علائم شالازیون چشم:
– تورم و قرمزی پلک ها به علت تجمع مواد در غده چربی
– آبریزش اشک از چشم و تحریک چشم
– اگر شالازیون بزرگ باشد ممکن است به چشم فشار وارد کند و باعث تار شدن دید شود.
– این عارضه در بزرگسالان، خصوصاً افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سال شایع‌تر است و به‌ندرت در کودکان دیده میشود.
– این بیماری در اکثر موارد پس از چند هفته و بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌رود.
– شالازیون ممکن است مجدداً عود کرده و بروز پیدا کند.
مهم ترین علائم و نشانه های شالازیون کدام است؟
برجستگی یا توده در پلک
اصلی‌ترین علامت شالازیون، ایجاد یک برآمدگی گرد و سفت در پلک است. این توده معمولاً:
– در پلک بالا شایع‌تر است، اما ممکن است در پلک پایین هم ظاهر شود.
– در ابتدا کوچک است و به مرور بزرگ‌تر میشود.
– ممکن است به اندازه‌ی یک دانه برنج باقی بماند یا به توده‌ای بزرگ‌تر تبدیل شود.
تورم موضعی پلک
شالازیون معمولاً با تورم خفیف تا متوسط پلک همراه است. این تورم به دلیل تجمع ترشحات در غدد میبومین و التهاب اطراف آن ایجاد میشود. تورم ممکن است ظاهر چشم را تغییر دهد و در موارد بزرگ‌تر باعث سنگینی پلک شود.
درد یا بدون درد بودن
یکی از ویژگی‌های مهم شالازیون این است که در اغلب موارد بدون درد است.
– در مراحل اولیه ممکن است کمی حساسیت یا درد خفیف احساس شود.
– برخلاف گل‌مژه، درد شدید و ضربان‌دار در شالازیون شایع نیست.
– همین تفاوت به پزشک کمک می‌کند شالازیون را از گل‌مژه تشخیص دهد.
قرمزی خفیف پلک
گاهی اطراف برجستگی دچار قرمزی خفیف میشود. این قرمزی معمولاً به اندازه گل‌مژه شدید نیست و بیشتر به علت التهاب موضعی ایجاد میشود. در برخی موارد، قرمزی ممکن است به سختی قابل مشاهده باشد و تنها تورم دیده شود.
تاری دید
اگر شالازیون بزرگ باشد و روی سطح قرنیه فشار بیاورد، می‌تواند باعث تاری دید موقت شود. این تاری دید معمولاً به دلیل تغییر در انحنای قرنیه (آستیگماتیسم موقتی) رخ می‌دهد.
– این علامت بیشتر در شالازیون‌های بزرگ و طولانی‌مدت دیده میشود.
– پس از درمان و رفع برجستگی، تاری دید برطرف می‌گردد.
احساس جسم خارجی یا سنگینی پلک
بسیاری از بیماران مبتلا به شالازیون گزارش می‌دهند که در پلک خود احساس جسم خارجی دارند یا پلکشان سنگین‌تر از حالت عادی است. این احساس بیشتر در هنگام پلک زدن یا نگاه به پایین تشدید میشود.
اشک‌ریزش
در برخی افراد، شالازیون با افزایش اشک‌ریزش همراه است. این حالت به دلیل فشار توده بر روی سطح چشم یا تحریک ملتحمه رخ می‌دهد. اگر اشک‌ریزش شدید و مداوم باشد، باید احتمال مشکلات دیگر مانند آلرژی یا انسداد مجرای اشکی نیز بررسی شود.
تغییر شکل ظاهر پلک
وقتی شالازیون بزرگ شود، می‌تواند ظاهر پلک را تغییر دهد.
– پلک ممکن است خمیده یا برجسته به نظر برسد.
– در کودکان یا افراد جوان، گاهی شالازیون‌های بزرگ باعث نگرانی از نظر زیبایی می‌شوند.
– در برخی موارد نادر، اگر شالازیون درمان نشود می‌تواند منجر به تغییرات دائمی در پلک شود.
علائم التهابی عمومی
برخی بیماران ممکن است علاوه بر توده و تورم، علائمی مانند:
– گرمی خفیف موضعی
– حساسیت به لمس
– قرمزی ملایم در اطراف پلک را تجربه کنند.
این علائم معمولاً خفیف‌تر از گل‌مژه هستند.
شالازیون مزمن
اگر شالازیون برای مدت طولانی باقی بماند، ممکن است به صورت یک توده سفت و بدون التهاب در پلک باقی بماند. در این حالت:
– معمولاً هیچ دردی وجود ندارد.
– توده تنها از نظر ظاهری آزاردهنده است.
– درمان معمولاً شامل جراحی تخلیه یا تزریق دارو است.
یکی از مهم‌ترین نکات در بررسی علائم، تشخیص تفاوت بین شالازیون و گل‌مژه است:
– گل‌مژه: دردناک، قرمز، اغلب عفونی و حاد
– شالازیون: بدون درد، مزمن، بدون ترشحات چرکی
– شناخت این تفاوت‌ها به بیمار و پزشک کمک می‌کند تا مسیر درمان مناسب انتخاب شود.
تفاوت شالازیون و گل مژه چیست؟
از لحاظ ظاهری ممکن است این دو بیماری چشمی شبیه به یکدیگر به نظر برسند؛ ولی گل‌مژه و شالازیون تفاوت‌های بسیاری دارند.
گل‌مژه اغلب در لبه پلک، یا حتی در ریشه مژه دیده میشود؛ درحالی‌که شالازیون در میانه پلک و دور از خط رویش مژه‌ها بوجود می‌آید.
گل مژه از لحاظ ظاهری مانند یک برآمدگی کوچک و اندکی زرد رنگ دیده میشود و معمولاً در کمتر از یک هفته برطرف میشود. درصورتی‌که شالازیون در اکثر موارد بدون درد و صورتی‌رنگ است.
شالازیون یک عارضه چشمی است که به صورت یک برجستگی روی پلک دیده میشود. این عارضه معمولاً از انسداد مجرای چربی ناشی ایجاد میشود و بدون درد است.
مهم ترین تفاوت های شالازیون و گل مژه
علت ایجاد
شالازیون: به دلیل انسداد غدد میبومین در پلک ایجاد میشود. این غدد مسئول ترشح چربی برای لایه اشکی هستند. تجمع ترشحات منجر به تشکیل یک کیست بدون درد میشود.
گل‌مژه: ناشی از عفونت باکتریایی غدد چربی یا فولیکول مژه است. عفونت باعث التهاب حاد و ایجاد برجستگی دردناک می‌گردد.
درد و التهاب
شالازیون: معمولاً بدون درد است یا در مراحل اولیه فقط کمی حساسیت ایجاد می‌کند.
گل‌مژه: اغلب دردناک و ملتهب است و با قرمزی شدید همراه می‌باشد.
ظاهر و ویژگی‌های بالینی
شالازیون: یک توده گرد و سفت است که به آرامی بزرگ میشود. قرمزی آن خفیف است و بیشتر به صورت یک برآمدگی بدون علامت دیده میشود.
گل‌مژه: به شکل یک دمل قرمز و حساس ظاهر میشود. گاهی سر چرکی دارد و شبیه جوش روی پلک است.
زمان بهبود
شالازیون: ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها باقی بماند و به تدریج کوچک شود یا نیاز به جراحی پیدا کند.
گل‌مژه: معمولاً در مدت چند روز تا دو هفته با درمان مناسب بهبود می‌یابد.
درمان
شالازیون: کمپرس گرم و ماساژ پلک کمک‌کننده است. در موارد مقاوم، تزریق استروئید یا جراحی تخلیه انجام میشود.
گل‌مژه: درمان شامل کمپرس گرم، پماد یا قطره آنتی‌بیوتیک است. در صورت عفونت شدید، آنتی‌بیوتیک خوراکی نیز تجویز میشود.
احتمال عود
شالازیون: در افرادی با بلفاریت مزمن یا پوست چرب مکرراً عود می‌کند.
گل‌مژه: معمولاً پس از درمان کامل برطرف میشود، اما در صورت ضعف بهداشت پلک می‌تواند دوباره ایجاد شود.
خطرات و عوارض
شالازیون: بزرگ شدن آن می‌تواند باعث فشار بر قرنیه و تاری دید موقت شود.
گل‌مژه: در صورت گسترش عفونت می‌تواند به بافت‌های اطراف پلک سرایت کند.
با اینکه شالازیون و گل‌مژه هر دو به شکل یک توده در پلک ظاهر می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:
- شالازیون غیرعفونی و بدون درد است، در حالی که گل‌مژه عفونی و دردناک می‌باشد.
- درمان شالازیون بیشتر شامل کمپرس گرم و گاهی جراحی است، اما درمان گل مژه بر پایه آنتی‌بیوتیک و مراقبت های ضدعفونی است.
چگونه می‌توان از ابتلا به شالازیون پیشگیری کرد؟
با شناسایی و کنترل عوامل زمینه‌ساز، می‌توان احتمال ابتلا یا عود شالازیون را به‌طور چشمگیری کاهش داد:
– رعایت بهداشت روزانه پلک‌ها
– پرهیز از مالش چشم‌ها
– درمان بیماری‌های پوستی و بلفاریت
– رژیم غذایی سالم و غنی از امگا ۳
– مراجعه منظم به چشم‌پزشک در صورت ابتلای مکرر
روش های پیشگیری از شالازیون:
– شستن مرتب دست‌ها: دست‌های خود را به‌طور منظم بشوئید؛ دست‌ها یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال آلودگی چشم ها هستند.
– استفاده درست و مناسب از لنزهای چشمی: حتماً قبل از گذاشتن و برداشتن لنزها دست‌های خود را به‌خوبی شسته و ضدعفونی کنید. لنزها را با محلول‌های مخصوص ضدعفونی کرده و آن‌ها را در محیط استریل و دمای مناسب نگهداری کنید.
– شست‌وشوی صورت: صورت خود را روزانه بشوئید. سعی کنید حتماً قبل از خوابیدن صورت خود را شسته و آرایش‌تان را پاک کنید.
– بهداشت لوازم آرایشی: حتماً تاریخ تولید و انقضای محصولات آرایشی مصرفی خود را چک کرده و از مصرف محصولات فاسد شده پرهیز کنید. بهتر است لوازم آرایشی چشم مانند ریمل و خط چشم را هر سه ماه یک‌بار عوض کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم زیر مشاهده شد، مراجعه به چشم‌پزشک ضروری است:
– بزرگ شدن سریع توده در پلک
– درد شدید یا غیرمعمول
– تاری دید پایدار
– عود مکرر شالازیون
– باقی ماندن توده بیش از ۶ تا ۸ هفته
دلایل ایجاد شالازیون چیست؟
– روزاسه (نوعی بیماری پوستی که باعث قرمزی و آکنه میشود)
– التهابات مکرر پلک
– بلفاریت مزمن
– سل
– عفونت های ویروسی
– درماتیت سبورئیک (پوست قرمز، خشک، پوسته پوسته و همراه با خارش )
چه عواملی باعث ایجاد شالازیون میشود؟
انسداد غدد میبومین؛ عامل اصلی شالازیون
اصلی‌ترین علت شالازیون، بسته شدن دهانه غدد چربی پلک است. این غدد، چربی مورد نیاز سطح چشم را تولید می‌کنند. در صورت انسداد، ترشحات درون غده باقی می‌مانند و تجمع آن‌ها باعث التهاب و تشکیل کیست پلکی میشود. عواملی مانند التهاب پلک، بهداشت نامناسب چشم، یا ضخیم شدن ترشحات غدد، احتمال انسداد را افزایش می‌دهند.
بلفاریت مزمن (التهاب لبه پلک)
بلفاریت مزمن یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که نقش مهمی در ایجاد شالازیون دارد. در این بیماری، لبه پلک‌ها ملتهب و پوسته‌پوسته می‌شوند و عملکرد غدد میبومین دچار اختلال می‌گردد.
– التهاب مداوم باعث بسته شدن دهانه غدد میشود.
– ترشحات چربی غلیظ‌تر شده و تخلیه سخت‌تر می‌گردد.
– در نتیجه احتمال بروز شالازیون افزایش می‌یابد.
بیماری‌های پوستی
بسیاری از مشکلات پوستی می‌توانند زمینه‌ساز شالازیون باشند.
– آکنه روزاسه: بیماری پوستی که با قرمزی و التهاب صورت همراه است. در این بیماران ترشحات چربی غلیظ‌تر بوده و بیشتر دچار انسداد غدد می‌شوند.
– درماتیت سبورئیک: شوره و التهاب پوست سر و صورت که اغلب با بلفاریت همراه است. این وضعیت می‌تواند خطر انسداد غدد پلک را افزایش دهد.
– پوست چرب: افرادی که پوست چربی دارند، بیشتر در معرض انسداد غدد و ایجاد شالازیون قرار می‌گیرند.
گل‌مژه‌های مکرر
افرادی که مرتب دچار گل‌مژه می‌شوند، بیش از دیگران در معرض شالازیون قرار دارند. گل‌مژه یک عفونت حاد غدد پلک است و حتی پس از درمان، ممکن است دهانه غدد به طور کامل باز نشود. این موضوع باعث باقی ماندن انسداد و تبدیل آن به شالازیون مزمن میشود.
آلرژی‌های چشمی
آلرژی یا حساسیت چشمی یکی دیگر از دلایل شالازیون است.
– خارش ناشی از آلرژی باعث مالش مکرر چشم‌ها میشود.
– مالش چشم می‌تواند التهاب پلک و انسداد غدد میبومین را تشدید کند.
– آلرژی‌های مزمن، احتمال بروز شالازیون‌های متعدد را افزایش می‌دهند.
بهداشت ضعیف پلک‌ها
عدم توجه به بهداشت چشم و پلک از مهم‌ترین عوامل ایجاد شالازیون است.
– باقی ماندن آرایش چشم در شب
– تماس مداوم دست‌های آلوده با چشم
– شستشوی ناکافی پلک‌ها
همگی باعث افزایش التهاب و انسداد غدد می‌شوند. شستشوی روزانه پلک با شامپو بچه رقیق یا محلول‌های مخصوص می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری داشته باشد.
عوامل سبک زندگی
برخی عادات روزمره می‌توانند زمینه‌ساز انسداد غدد پلک باشند:
– رژیم غذایی پرچرب و ناسالم که کیفیت ترشحات غدد را تغییر می‌دهد.
– استرس و کم‌خوابی که باعث ضعف سیستم ایمنی و تشدید التهاب میشود.
– استفاده طولانی‌مدت از لنزهای تماسی بدون رعایت بهداشت.
سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مانند بیماران دیابتی یا کسانی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند) بیشتر در معرض عفونت‌های چشمی و مشکلات پلکی هستند. ضعف سیستم ایمنی می‌تواند باعث التهاب طولانی‌مدت و انسداد غدد میبومین شود.
عوامل ژنتیکی و ارثی
برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد مشکلات پوستی و چشمی هستند. داشتن سابقه خانوادگی بلفاریت، روزاسه یا پوست چرب می‌تواند احتمال بروز شالازیون را افزایش دهد.
سن و جنسیت
شالازیون در هر سنی ممکن است ایجاد شود، اما برخی مطالعات نشان داده‌اند:
– بزرگسالان بیشتر از کودکان دچار شالازیون می‌شوند.
– افرادی با پوست چرب (که اغلب مردان هستند) بیشتر در معرض انسداد غدد قرار دارند.
نقش بیماری‌های زمینه‌ای در ایجاد شالازیون
برخی بیماری‌های عمومی بدن نیز می‌توانند به صورت غیرمستقیم خطر شالازیون را افزایش دهند:
– دیابت: به دلیل اختلال در سیستم ایمنی و افزایش التهاب.
– بیماری‌های هورمونی: تغییرات هورمونی می‌توانند ترکیب ترشحات غدد را تغییر دهند.
– اختلالات ایمنی: بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث التهاب مکرر پلک شوند.
روش‌های تشخیص شالازیون
تشخیص شالازیون معمولاً توسط چشم‌پزشک و با معاینه بالینی ساده انجام میشود.
– معاینه پلک: بررسی محل توده و قوام آن
– افتراق با گل‌مژه: بر اساس وجود یا عدم وجود درد و عفونت
– بررسی اختلالات زمینه‌ای: مانند بلفاریت یا روزاسه
در موارد مزمن یا غیرمعمول، پزشک ممکن است بیوپسی پلک را برای رد ضایعات بدخیم توصیه کند.
روش های درمان شالازیون
بیشتر شالازیون‌ها در طی چند هفته تا چند ماه خودبه‌خود برطرف می‌شوند. اما درمان‌ها می‌توانند روند بهبود را تسریع کنند.
درمان‌های خانگی
– کمپرس گرم: ۳ تا ۴ بار در روز به مدت ۱۰–۱۵ دقیقه، به شل شدن چربی کمک می‌کند.
– ماساژ ملایم پلک: پس از کمپرس، به خروج ترشحات از غدد کمک می‌کند.
– رعایت بهداشت پلک: شستشو با شامپو بچه رقیق یا محلول‌های مخصوص پلک.
دارو درمانی
آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً تأثیر مستقیم ندارند مگر اینکه عفونت همزمان وجود داشته باشد.
در برخی موارد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئید موضعی یا تزریقی تجویز کند.
جراحی شالازیون
اگر شالازیون بزرگ باشد یا با درمان‌های خانگی و دارویی طی ۶ تا ۸ هفته بهبود نیابد، جراحی ساده تخلیه انجام میشود، این جراحی معمولاً سریع، بی‌خطر و با عوارض بسیار کم است.
مهم ترین مراقبت ها پس از جراحی شالازیون:
– استفاده از لنزهای تماسی حداقل یک الی دو هفته پس از انجام جراحی ممنوع است.
– پس از برداشتن پانسمان ممکن است متوجه ترشحات خونی بر روی پانسمان یا داخل چشم شوید؛ این حالت طبیعی است و جای نگرانی ندارد و به طور معمول طی یک تا دو روز برطرف می شود.
– از آرایش کردن صورت و اطراف پلک تا یک ماه پس از جراحی خودداری کنید.
– به مدت دو هفته از انجام هرگونه فعالیت های سنگین و کارهایی که ممکن است به چشم آسیب بزند دوری کنید.
– برای کاهش التهاب و بهبود سریع تر از قطره و پماد های آنتی بیوتیک و استروئیدی استفاده کنید.
– پس از انجام جراحی در محل عمل کبودی و تورم ایجاد می شود، این موضوع امری کاملا طبیعی است و کبودی ها و تورم بعد از حدود دو هفته برطرف خواهد شد.
