هرآنچه که درباره تومور پلک باید بدانید
پلک‌ها بخش بسیار مهمی از چشم هستند که وظیفه محافظت از کره چشم در برابر آسیب‌های خارجی، گرد و غبار و نور شدید را بر عهده دارند. این بافت ظریف، مانند هر قسمت دیگری از بدن، ممکن است دچار تغییرات سلولی و رشد غیرطبیعی شود. این رشد غیرطبیعی سلول‌ها که به شکل برجستگی یا ضایعه ظاهر می‌شود، به نام تومور پلک شناخته می‌شود.
تومور پلک می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. تومورهای خوش‌خیم معمولاً رشد آهسته‌ای دارند و کمتر خطرناک هستند، اما تومورهای بدخیم می‌توانند به بافت‌های اطراف و حتی به چشم و مغز گسترش یابند. به همین دلیل، آگاهی و شناخت زودهنگام این بیماری اهمیت بالایی دارد.
چرا شناخت تومور پلک اهمیت دارد؟
خیلی از افراد تصور میکنند که توده‌ها یا ضایعات روی پلک‌ها همانند یک جوش یا التهاب ساده هستند و توجهی به آن نمی‌کنند. در حالی که برخی از این ضایعات می‌توانند نشانه‌ای از سرطان پلک باشند. اگر تومور بدخیم پلک دیر تشخیص داده شود، درمان آن دشوارتر شده و ممکن است عوارض جدی از جمله کاهش بینایی یا تغییر شکل پلک را به همراه داشته باشد.
بنابراین، هر تغییری در ظاهر پلک‌ها باید جدی گرفته شود و فرد باید در سریع‌ترین زمان به چشم‌پزشک مراجعه کند.
انواع تومور پلک
تومورهای خوش‌خیم
شالازیون: توده‌ای بدون درد ناشی از انسداد غدد چربی پلک است که به صورت برجستگی سفت ظاهر می‌شود و در صورت ماندگاری نیاز به تخلیه جراحی دارد.
پاپیلوم پلک: ضایعه‌ای خوش‌خیم شبیه زگیل است که می‌تواند به دلیل ویروس HPV ایجاد شود و معمولاً با جراحی کوچک برداشته می‌شود.
کیست سباسه: برجستگی گرد و نرم ناشی از انسداد غدد چربی پوست پلک است که اغلب بدون درد بوده و در صورت التهاب نیاز به تخلیه دارد.
همانژیوم مویرگی: توده‌ای قرمز یا بنفش ناشی از رشد غیرطبیعی عروق خونی است که بیشتر در کودکان دیده می‌شود و گاهی به درمان لیزر یا جراحی نیاز دارد.
فیبروم پلک: توده‌ای کوچک و سفت از بافت فیبروز است که معمولاً بدون علامت بوده و فقط در صورت بزرگ شدن برداشته می‌شود.
تومورهای بدخیم
کارسینوم سلول بازال: شایع‌ترین سرطان پلک است که اغلب در پلک پایین ایجاد شده و به صورت زخم یا برجستگی صدفی‌رنگ با رشد آهسته ظاهر می‌شود.
کارسینوم سلول سنگفرشی: توموری تهاجمی‌تر از بازال است که به صورت ضایعه پوسته‌دار یا زخمی روی پلک دیده می‌شود و قابلیت گسترش به غدد لنفاوی را دارد.
کارسینوم غدد سباسه: سرطان نادر و خطرناکی است که از غدد چربی پلک منشاء می‌گیرد، شبیه شالازیون به نظر می‌رسد و بسیار تهاجمی است.
ملانوما: نادرترین اما خطرناک‌ترین تومور پلک است که از سلول‌های رنگدانه‌ای ایجاد شده و به صورت لکه یا توده تیره‌رنگ و در حال رشد ظاهر می‌شود.
شایع ترین تومورهای خوش خیم پلک، عبارتند از:
- خال گوشتی: خال های گوشتی ممکن است دارای رنگ بوده و یا بی رنگ باشند. این خال ها که روی پلک یا حاشیه پلک ایجاد می شوند، به ندرت بدخیم می شوند.
- پاپیلوما: توده ی بدون دردی که بیشتر در میان افراد میانسال یا مسن شایع است. این نوع تومورها به ندرت بدخیم می شوند.
علائم تومور پلک چشم:
- علائم تومور پلک می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
- تغییرات در پوست چشم: تومورهایی که در مرحله ی پیشرفته هستند ممکن است علائمی از جمله زخم یا پوسته پوسته شدن پلک را داشته باشند.
- ضایعات: تومورها ممکن است به صورت توده، برآمدگی یا زائده هایی بر رو و یا در زیر پوست پلک ها ظاهر شوند.
- ریزش مژه ها: تومورهایی که در نزدیکی مژه ها تشکیل می شوند ممکن است منجر به ریزش مژه های فرد شوند.
کاندیدای ابتلا به تومور پلک چه افرادی هستند؟
افراد مسن: خطر ابتلا به تومورهای پلکی در افراد، با افزایش سن بیشتر می‌شود. افراد بالای ۵۰ سال بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به تومور پلک قرار دارند.
افرادی که به مدت طولانی در معرض نور مستقیم خورشید قرار دارند: کسانی که به دلیل شغل یا فعالیت‌های خود به مدت طولانی در معرض نور خورشید هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تومورهای پلکی میباشند.
افراد با سابقه خانوادگی تومورهای پوستی: افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به تومورهای پوستی دارند، شانس ابتلای آنها به تومورهای پوستی و پلک بیشتر است و در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک باید به پزشک مراجعه نمایند.
افراد با سیستم ایمنی ضعیف: بیمارانی که به دلیل بیماری‌های مزمن یا استفاده از داروهای خاص، سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به تومورهای پلکی و پوستی هستند.
چگونه میتوان از ابتلا به تومور پلک جلوگیری کرد؟
اگرچه تومور پلک می‌تواند به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شود، اما با رعایت برخی از نکات پیشگیرانه میتوان خطر ابتلا به این تومور را کاهش داد. از جمله مهم‌ترین روش‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:
محافظت از چشم‌ها و پوست پلک در برابر نور خورشید: یکی از اصلی‌ترین عوامل خطر برای تومورهای پلک، اشعه فرابنفش خورشید است. استفاده از عینک آفتابی با محافظت UV و کلاه لبه‌دار، می‌تواند چشم‌ها و پلک‌ها را از نور خورشید محافظت کرده و خطر ابتلا به تومور را کاهش دهد.
استفاده مداوم از کرم ضدآفتاب: کرم‌های ضدآفتاب نه‌تنها برای پوست صورت و بدن، بلکه برای ناحیه پلک نیز مفید هستند. توصیه می‌شود کرم ضدآفتاب با SPF مناسب و با فرمولاسیون مخصوص پوست حساس به ناحیه پلک زده شود.
خودداری از استفاده از مواد شیمیایی مضر: استفاده از مواد شیمیایی که ممکن است به پوست آسیب برسانند، باید به حداقل برسد. مواد آرایشی و بهداشتی با کیفیت و دارای تاییدیه باید برای استفاده در ناحیه پلک انتخاب شوند و از محصولات ناشناخته یا نامعتبر اجتناب شود.
ترک سیگار و سبک زندگی سالم: سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به تومورهای مختلف از جمله تومورهای پلک را افزایش دهد. داشتن سبک زندگی سالم، مانند تغذیه مناسب و انجام فعالیت‌های ورزشی، به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک میکند و احتمال بروز تومورهای پلکی را کاهش می‌دهد.
انجام معاینات دوره‌ای: معاینه‌های منظم توسط پزشک متخصص چشم یا پوست، به تشخیص زودهنگام و درمان به موقع تومورهای پلک کمک میکند. اگر در خانواده سابقه تومور پوستی دارید یا خودتان به طور مداوم در معرض خطر قرار دارید، توصیه می‌شود حداقل سالی یک‌بار برای معاینه‌های دقیق به پزشک مراجعه کنید.
اطلاع از علائم اولیه: آگاهی از علائم اولیه تومور پلک، مانند ظهور توده‌ها، تغییر رنگ پوست پلک، و زخم‌های غیرقابل بهبود، می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع کمک کند. توجه به این علائم و مراجعه سریع به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
دلایل ابتلا به تومور پلک چیست؟
قرار گرفتن در معرض نور خورشید: یکی از عوامل اصلی در ایجاد تومورهای پوستی، از جمله تومورهای پلک، قرار گرفتن در معرض مستقیم و طولانی‌مدت نور خورشید است. اشعه‌های ماورای بنفش خورشید می‌توانند به DNA سلول‌های پوستی آسیب برسانند و باعث رشد غیرطبیعی آنها شوند.
سن بالا: با افزایش سن، سلول‌های بدن دچار تغییراتی می‌شوند که می‌تواند خطر ابتلا به تومورها را افزایش دهد. تومورهای پلک بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود و احتمال بروز آنها با افزایش سن بیشتر می‌شود.
استفاده از مواد شیمیایی مضر: افرادی که به صورت مداوم در تماس با مواد شیمیایی خطرناک هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تومورهای پوستی و پلکی قرار دارند. این مواد می‌توانند به پوست آسیب زده و تغییرات سلولی را تشدید کنند.
سابقه خانوادگی: عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به این تومورها داشته باشند. در برخی موارد، افرادی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به تومورهای پوستی یا پلک وجود دارد، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به دلیل استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی یا ابتلا به بیماری‌های مزمن، بیشتر مستعد ابتلا به تومورهای پلکی هستند.
اهداف جراحی تومور پلک چیست؟
حذف کامل تومور
اولین و اصلی‌ترین هدف جراحی، برداشتن کامل تومور است. سلول‌های غیرطبیعی اگر به‌طور کامل برداشته نشوند، می‌توانند مجدداً رشد کنند یا حتی به بافت‌های اطراف گسترش پیدا کنند. در تومورهای بدخیم مثل کارسینوم سلول بازال یا کارسینوم سلول سنگفرشی، باقی ماندن حتی تعداد کمی سلول سرطانی می‌تواند خطر عود و متاستاز را افزایش دهد. به همین دلیل، جراحان معمولاً هنگام برداشت، بخشی از بافت سالم اطراف ضایعه را نیز خارج میکنند.
حفظ عملکرد پلک
پلک نقش حیاتی در حفاظت از چشم، توزیع اشک و جلوگیری از خشکی قرنیه دارد. بنابراین، هدف دوم جراحی، حفظ عملکرد طبیعی پلک است. جراحان باید به شکلی تومور را بردارند که پلک همچنان بتواند به‌طور طبیعی باز و بسته شود و سطح چشم در امان بماند. این موضوع به‌ویژه در تومورهای بزرگ یا نزدیک به لبه پلک اهمیت بیشتری دارد.
بازسازی و ترمیم زیبایی
پلک از نظر زیبایی اهمیت زیادی دارد چون در مرکز توجه صورت قرار دارد. پس از برداشتن تومور، ممکن است بخش بزرگی از پلک تخریب شود. یکی از اهداف جراحی، بازسازی و ترمیم ظاهر پلک با تکنیک‌های جراحی پلاستیک است تا بیمار هم از نظر زیبایی و هم از نظر روانی آسیب نبیند. این بازسازی می‌تواند با استفاده از پیوند پوست، فلپ‌های پوستی یا جراحی میکروسکوپی انجام شود.
پیشگیری از عود بیماری
یکی دیگر از اهداف مهم جراحی، جلوگیری از عود تومور است. با تکنیک‌هایی مانند جراحی میکروسکوپی، امکان بررسی بافت به‌صورت لایه‌به‌لایه فراهم می‌شود تا مطمئن شوند سلول سرطانی باقی نمانده است. این روش به کاهش احتمال بازگشت بیماری کمک شایانی میکند.
حفظ بینایی و سلامت چشم
اگر تومور پلک درمان نشود، می‌تواند به سمت چشم گسترش پیدا کرده و بینایی را تهدید کند. جراحی علاوه بر درمان ضایعه، نقش مهمی در حفاظت از چشم و جلوگیری از کاهش بینایی دارد. در مواردی که تومور در مراحل پیشرفته است، جراحی گسترده‌تری لازم می‌شود تا از گسترش بیماری به کره چشم و بافت‌های اطراف جلوگیری کند.
کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی
بسیاری از بیماران علاوه بر نگرانی‌های ظاهری، از علائمی مثل تحریک پلک، اشک‌ریزش، خونریزی یا درد رنج می‌برند. جراحی با حذف تومور می‌تواند این علائم را برطرف کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود دهد.
حفظ سلامت روانی بیمار
وجود توده روی پلک علاوه بر مشکلات جسمی، می‌تواند نگرانی‌های روانی و استرس شدید ایجاد کند. جراحی با حذف تومور و بازسازی ظاهر طبیعی، به افزایش اعتمادبه‌نفس و آرامش روانی بیمار کمک میکند.
مهم ترین کاربردهای جراحی تومور پلک چیست؟
برداشتن تومورهای خوش‌خیم
گاهی تومورهای خوش‌خیم مثل کیست یا زگیل پلک بزرگ می‌شوند و ظاهر ناخوشایند پیدا میکنند یا باعث سوزش و ناراحتی می‌شوند. در این مواقع، جراحی برای برداشتن کامل ضایعه و راحتی بیمار انجام می‌شود.
درمان تومورهای بدخیم (سرطان پلک)
اصلی‌ترین کاربرد جراحی همین است. وقتی تومور بدخیم باشد، باید خیلی دقیق و کامل برداشته شود تا:
– سلول‌های سرطانی باقی نمانند
– بیماری به بافت‌های اطراف یا چشم گسترش پیدا نکند
بازسازی پلک بعد از برداشتن تومور
گاهی برای برداشتن تومور لازم است بخش بزرگی از پلک برداشته شود. در این شرایط جراحی بازسازی انجام می‌شود تا:
– ظاهر پلک طبیعی‌تر شود
– پلک بتواند دوباره کار اصلی خود (محافظت از چشم) را انجام دهد
ترکیب با درمان‌های دیگر
بعضی وقت‌ها جراحی تنها کافی نیست. در این شرایط جراحی با درمان‌های دیگر ترکیب می‌شود مثل:
– جراحی + پرتودرمانی
– جراحی + شیمی‌درمانی
– جراحی + ایمونوتراپی
این کار کمک میکند سلول‌های سرطانی باقیمانده هم از بین بروند.
جراحی‌های گسترده در مراحل پیشرفته
اگر تومور خیلی بزرگ و پیشرفته باشد و به اطراف چشم رسیده باشد، ممکن است نیاز به جراحی‌های سنگین‌تر باشد. مثلاً در موارد خیلی نادر، کل چشم و بافت اطراف آن باید برداشته شود تا جان بیمار حفظ شود.
جراحی تومور پلک:
تومورهایی که در عملکرد چشم اختلال ایجاد میکنند حتما باید جراحی شوند و به طور کامل برداشته شوند. گاهی اوقات رشد تومورها بسیار زیاد می باشد و ناحیه وسیعی از پلک را درگیر می نمایند، در این حالت ناحیه وسیعی از پلک را بر میدارند. بهتر است که تومور پلک چشم در همان مراحل اولیه برداشته شود، در این حالت دیگر نیازی به انجام جراحی های سنگین نمی باشد. در موارد شدیدتر و جدی تر که بیمار درمان به موقع را آغاز نکرده است، نیاز به تخلیه کامل چشم و بافت های مجاور آن می باشد.
درمان تومور پلک:
تومورهای پلک بسیار شبیه تومورهای پوستی هستند با این تفاوت که در پلک بالا یا پایین ایجاد می شوند. تومورهای پلک ممکن است تهاجمی (بدخیم) یا غیر تهاجمی (خوش خیم) باشند.
درمان تومور پلک و حدقه:
- معمولاً تومورهای خوش خیم نیازی به درمان خاصی ندارند، اگرچه لازم است که مدام تحت نظر پزشک باشند. مواردی که از نظر زیبایی ظاهری مشکل ساز می شوند، در بینایی فرد اختلال ایجاد می کنند و یا باعث تحریک چشم می شوند را می توان با جراحی برداشت.در ارتباط با تومورهای مشکوک نیاز است که بیوپسی از بافت توده انجام شود. در صورت تشخیص سرطان، گزینه های درمانی عبارتند از:
رادیوتراپی:
در رادیوتراپی پرتوهای اشعه ی ایکس با قدرت زیاد به محل تومور هدایت می شوند تا سلول های سرطانی را از بین ببرند.
درمان با لیزر:
پزشک در این روش با به کار گیری یک پرتو متمرکز نوری، سلول های سرطانی را از بین می برد.
سرما درمانی یا کرایو تراپی:
در این روش پزشک از یک دستگاه مخصوص با استفاده از یک میله ی فلزی بسیار سرد سلول های سرطانی را از بین می برد.
جراحی اکسیزیون:
جراحی اکسیزیون به معنی برداشتن تومور با جراحی است.
شیمی درمانی موضعی:
در این روش کرم یا لوسیون شیمی درمانی مستقیماً روی تومور استفاده می شود.
جراحی تومور پلک در چه شرایطی ضرورت پیدا میکند؟
زمانی که تومور بدخیم باشد
اگر تومور توسط پزشک به عنوان سرطان پلک تشخیص داده شود جراحی فوری ضرورت دارد. چون تنها با برداشتن کامل تومور میتوان از گسترش آن به چشم، حدقه یا حتی سایر نقاط بدن جلوگیری کرد.
وقتی تومور رشد پیشرونده دارد
اگر توده روی پلک به‌طور مداوم در حال بزرگ‌تر شدن باشد یا ظاهر آن تغییر کند (مثلاً لبه‌های نامنظم پیدا کند یا خونریزی داشته باشد)، جراحی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است.
وجود علائم خطرناک
بعضی علائم نشان می‌دهند که تومور ساده نیست و باید سریع‌تر جراحی شود، مثل:
– خونریزی زخم‌های مکرر روی توده
– تغییر رنگ ناگهانی ضایعه
– ریزش مژه‌ها در محل تومور
– درد یا التهاب شدید
– ایجاد تغییر در شکل طبیعی پلک
زمانی که عملکرد پلک مختل شده باشد
اگر تومور باعث شود پلک به‌طور طبیعی باز و بسته نشود یا روی دید بیمار تأثیر بگذارد، جراحی ضروری می‌شود. چون پلک نقش مهمی در حفاظت از چشم و توزیع اشک دارد و در صورت اختلال، چشم در معرض آسیب جدی قرار می‌گیرد.
توده‌هایی که به درمان‌های ساده پاسخ نداده‌اند
گاهی توده‌هایی مثل شالازیون یا کیست با دارو و کمپرس گرم درمان می‌شوند. اما اگر این ضایعات عود کنند یا به درمان‌های ساده جواب ندهند، پزشک توصیه میکند با جراحی برداشته شوند.
مشکلات زیبایی یا روانی
اگرچه این دلیل بیشتر برای تومورهای خوش‌خیم است، اما گاهی ضایعه ظاهر ناخوشایندی ایجاد میکند یا باعث نگرانی و استرس شدید بیمار می‌شود. در این مواقع، جراحی به‌منظور بازگرداندن ظاهر طبیعی پلک و افزایش اعتمادبه‌نفس انجام می‌شود.
خطر گسترش به چشم یا بافت‌های اطراف
در بعضی موارد، حتی اگر تومور کوچک باشد، ولی در نزدیکی لبه پلک یا مجاری اشکی قرار داشته باشد، پزشک جراحی را توصیه میکند. چون خطر سرایت آن به چشم یا بافت‌های عمقی وجود دارد.
