اوربیت چیست و چرا جراحی در آن انجام می‌شود؟
اربیت یا کاسه چشم، ساختاری استخوانی است که کره چشم و تمام بافت‌های اطراف آن مانند عضلات حرکتی چشم، اعصاب بینایی، عروق خونی، غدد اشکی و چربی‌های محافظ را در بر می‌گیرد. این ناحیه به دلیل تراکم بالا و حساسیت فوق‌العاده، محل بروز برخی از ضایعات یا توده‌ها، عفونت‌ها یا تروماهای جدی است که نیاز به مداخله جراحی دارند.
همه چیز درباره جراحی اوربیتوتومی
جراحی اوربیتوتومی یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی در این حوزه است. اوربیتوتومی به جراحی گفته می‌شود که برای دسترسی به محتویات درون کاسه چشم (اربیته) انجام می‌شود. این محتویات شامل عضلات، عروق، اعصاب، غده اشکی، و گاهی توده‌ها یا ضایعات پاتولوژیک هستند. این جراحی به منظور برداشتن تومورها، نمونه‌برداری (بیوپسی) تخلیه آبسه یا اصلاح آسیب‌های ساختاری صورت می‌گیرد.
علائم شایع تومورهای اربیت چشم:
– بیرون‌زدگی کره چشم (پروپتوز)
– افتادگی پلک
– درد
– کاهش دید
– دوبینی
– قرمزی و تورم
علل ایجاد تومور اربیت چیست؟
برخی از تومور اربیت هنگامی ایجاد می‌شوند که سرطان در قسمت دیگری از بدن به اربیت چشم گسترش می‌یابد. ملانوما (سرطان پوست) نیز ممکن است به اربیت چشم گسترش یابد.
اهداف جراحی تومور اربیت:
– جلوگیری از پیشرفت بیماری
– حفظ بینایی و حفظ سلامت چشم
– کاهش علائم تومور چشم و بازگرداندن سلامتی بیمار
بهبودی بعد از جراحی اوربیتوتومی:
زمان بهبودی بر اساس بیمار و نوع جراحی انجام شده خواهد بود. همانند میزان پیچیدگی عمل یا اندازه تومور جراحی شده، اما معمولاً تقریباً ۲ هفته طول می‌کشد تا به زندگی عادی برگردید، زیرا جراحی باعث کبودی و تورم می‌شود که از بین رفتن آن زمان می‌برد. هفته اول پس از جراحی، بیمار باید انجام فعالیت های بسیار سخت را به حداقل برساند.
انواع اوربیتوتومی:
جانبی:
این جراحی تحت بیهوشی عمومی به پزشک امکان می‌دهد به پشت کره چشم برسد. جراح پس از ایجاد یک برش پوستی در امتداد حاشیه خارجی اوربیتال، دیواره استخوان را تشریح می‌کند. سپس اندام‌ها برای تسهیل دسترسی به ناحیه رترو چشمی برداشته می‌شوند.
قدامی:
اوربیتوتومی ساده قدامی یکی از روش‌های رایج جراحی از طریق حفره اوربیت است. این روش از طریق پوست و ملتحمه انجام می‌شود، امکان دسترسی به ضایعات کوچک قدامی یا ادامه بیوپسی را فراهم می‌کند. بیهوشی عمومی اغلب موردنیاز است، اما بی‌حسی موضعی با تزریق زیرجلدی یا زیر ملتحمه ممکن است برای بسیاری از ضایعات قدامی کافی باشد .
ترکیبی:
در صورت استفاده از روش‌های متعدد، عمل جراحی به‌عنوان اوربیتوتومی ترکیبی نامیده می‌شود. اوربیتوتومی به‌طورکلی شامل یک عمل جراحی است که توسط آن چشم باز می‌شود و تومور خارج می‌شود.
جراحی اوربیتوتومی چه مراحلی دارد؟
مرحله اول: بیهوشی
معمولاً جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، هرچند در برخی موارد خاص ممکن است بی‌حسی موضعی کافی باشد.
مرحله دوم: برش جراحی
بسته به نوع اوربیتوتومی، برش در ناحیه مناسب صورت می‌گیرد. سعی می‌شود از خطوط چین‌های طبیعی صورت برای کاهش جای زخم استفاده شود.
مرحله سوم: دسترسی به ضایعه
جراح با دقت از طریق بافت‌های نرم عبور کرده و با حفظ ساختارهای حیاتی مانند اعصاب بینایی، توده یا ضایعه را خارج یا بیوپسی می‌کند.
مرحله چهارم: بستن زخم
پس از اتمام جراحی، محل برش با بخیه بسته می‌شود و در برخی موارد از لوله درناژ برای تخلیه ترشحات استفاده می‌شود.
در چه شرایطی انجام جراحی اوربیتوتومی ضروری است؟
برخی از شرایط مهم که در آن‌ها انجام این جراحی به‌صراحت توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
پروپتوز پیشرونده (بیرون‌زدگی چشم)
در صورتی که چشم به‌طور غیرطبیعی به سمت جلو جابجا شود و این وضعیت در حال پیشرفت باشد، بررسی وجود توده، التهاب یا عفونت الزامی است و جراحی ممکن است ضرورت پیدا کند.
کاهش حاد بینایی ناشی از فشار
هرگونه کاهش ناگهانی یا پیشرونده‌ی دید که به دلیل فشار روی عصب بینایی باشد، یک اورژانس چشمی محسوب می‌شود و ممکن است نیاز به مداخله جراحی فوری داشته باشد.
عدم پاسخ به درمان دارویی
در برخی شرایط التهابی یا تومورال، در صورتی که بیمار به داروها (استروئیدها، آنتی‌بیوتیک‌ها یا شیمی‌درمانی) پاسخ ندهد، اوربیتوتومی برای تشخیص یا درمان توصیه می‌شود.
مهم ترین ویژگی‌های کاندیدای مناسب برای اوربیتوتومی
بیماران دارای تومورهای داخل اربیت
تومورهای داخل کاسه چشم یکی از شایع‌ترین دلایلی هستند که بیمار را به سمت اوربیتوتومی سوق می‌دهند. این تومورها ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و در صورتی که باعث علائم بالینی شوند، نیاز به جراحی پیدا میکنند.
بیمارانی با ضایعات مشکوک نیازمند نمونه‌برداری
در بسیاری از موارد، ضایعه داخل اربیت در تصویربرداری‌ها ظاهر غیرقطعی دارد. در این شرایط، جراح تصمیم به بیوپسی می‌گیرد تا ماهیت ضایعه را مشخص کند. این اقدام به‌خصوص در مواردی که احتمال بدخیمی یا لنفوم وجود دارد، حیاتی است و اوربیتوتومی بهترین روش برای برداشت نمونه با حداقل آسیب است.
بیماران دارای آبسه یا عفونت‌های عمقی اربیت
عفونت‌هایی که از سینوس‌ها یا مجاری اشکی به اربیت گسترش یافته‌اند، در برخی موارد به شکل آبسه در می‌آیند. اگر این آبسه‌ها به درمان دارویی پاسخ ندهند یا فشار روی ساختارهای حیاتی ایجاد کنند، جراحی اوربیتوتومی برای تخلیه آن‌ها ضروری خواهد بود. چنین بیمارانی معمولاً با علائم شدیدی مانند موارد زیر مراجعه میکنند:
- تورم و درد شدید پلک‌ها
- تب
- افت دید
- حرکات محدود چشمی
افراد با آسیب‌های تروماتیک شدید اربیت
در تصادفات رانندگی یا ضربه‌های شدید به صورت، شکستگی اربیت و جابجایی ساختارهای داخلی (مانند عضلات یا بافت چربی چشم) ممکن است باعث اختلال در عملکرد چشم یا ظاهر آن شود. در چنین مواردی، اوربیتوتومی برای بازسازی ساختار اربیت، آزادسازی عضلات گیر افتاده یا اصلاح بدشکلی‌ها انجام می‌شود.
بیماران دارای فشار روی عصب بینایی
در برخی بیماری‌ها یا تومورها، فشار مستقیم روی عصب بینایی ممکن است باعث کاهش پیشرونده دید شود. این بیماران علائمی چون تاری دید، اختلال میدان بینایی و درد با حرکت چشم دارند. اگر درمان دارویی یا غیرجراحی مؤثر نباشد، جراحی اوربیتوتومی جهت برداشت فشار از روی عصب و جلوگیری از نابینایی دائمی توصیه می‌شود.
جراحی اوربیتوتومی چه کاربردهایی دارد؟
اوربیتوتومی در بسیاری از شرایط بالینی به‌عنوان راه‌حل درمانی یا تشخیصی مطرح است. مهم‌ترین کاربردهای این جراحی شامل موارد زیر است:
درمان تومورهای اربیتال
شایع‌ترین کاربرد اوربیتوتومی، درمان توده‌های خوش‌خیم مانند درموئید، یا تومورهای عصبی و گاهی توده‌های بدخیم مانند سارکوم یا لنفوم است. بسته به اندازه و محل توده، مسیر مناسب برای جراحی انتخاب می‌شود.
بیوپسی غده اشکی
در مواردی که پزشک به بیماری‌هایی مانند سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز یا بیماری‌های التهابی مزمن مشکوک باشد، از طریق اوربیتوتومی قدامی یا فوقانی بیوپسی از غده اشکی انجام می‌شود.
تخلیه آبسه‌های عمیق اربیتال
عفونت‌های شدید سینوسی یا دندان‌پزشکی می‌توانند باعث آبسه در اربیت شوند. در این موارد، اوربیتوتومی به‌عنوان راه درمان اورژانسی برای تخلیه عفونت و جلوگیری از نابینایی یا انتشار عفونت به مغز انجام می‌شود.
اصلاح آسیب‌های تروماتیک
در صورت آسیب شدید اربیتال به دلیل ضربه یا شکستگی، ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم دیواره اربیت یا بازیابی عملکرد چشم باشد. اوربیتوتومی امکان دسترسی دقیق به محل آسیب را فراهم می‌کند.
مداخله در بیماری‌های عضلانی و خودایمنی
در بیماری‌هایی مانند بیماری گریوز که باعث افزایش حجم عضلات چشم و فشار روی عصب بینایی می‌شود، اوربیتوتومی می‌تواند به‌منظور دکومپرشن اربیت (کاهش فشار داخلی) انجام شود.
دسترسی تشخیصی به ضایعات اربیتال
در برخی بیماران، وجود توده یا ضایعه‌ای در کاسه چشم مشهود است، اما ماهیت آن ناشناخته باقی مانده. در این موارد، اوربیتوتومی برای بیوپسی (نمونه‌برداری) از ضایعه انجام می‌شود تا نوع توده (خوش‌خیم، بدخیم، التهابی یا عفونی) مشخص شود و مسیر درمانی مناسب انتخاب گردد.
برداشت کامل ضایعات پاتولوژیک
در صورتی که توده اربیتال ماهیت خوش‌خیم داشته باشد و امکان برداشت کامل آن وجود داشته باشد، اوربیتوتومی با هدف خارج کردن کامل ضایعه انجام می‌شود. این جراحی می‌تواند از فشار روی عصب بینایی بکاهد و از بروز عوارض ثانویه جلوگیری کند.
دسترسی به نواحی عمیق اربیت برای درمان‌های تخصصی
در برخی شرایط مانند وجود عفونت‌های عمیق (آبسه اربیتال)، خونریزی داخلی، یا آسیب‌های تروماتیک، جراح نیاز به دسترسی مستقیم به عمق اربیت دارد. در این حالت، اوربیتوتومی به‌عنوان یک اقدام اورژانسی با هدف تخلیه، کنترل عفونت یا ترمیم بافت آسیب‌دیده انجام می‌شود.
بهبود عملکرد چشم و بینایی
اگر ضایعه‌ای باعث فشار بر روی عصب بینایی یا محدودیت در حرکات چشم شده باشد، برداشتن آن می‌تواند موجب افزایش بینایی، کاهش دوبینی و بازیابی عملکرد عضلات چشم گردد.
فرایند آماده‌سازی قبل از جراحی شامل چه مواردی است؟
– بررسی بالینی کامل شامل معاینه بینایی، ارزیابی حرکات چشم، و تصویربرداری (MRI یا CT scan) برای تعیین محل دقیق ضایعه.
– بررسی‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش خون و تست‌های انعقادی.
– ارزیابی بیهوشی برای بررسی توانایی تحمل بیهوشی عمومی
– توضیح کامل روند جراحی، ریسک‌ها و عوارض احتمالی برای اخذ رضایت‌نامه آگاهانه از بیمار.
مراقبت‌های بعد از جراحی شامل چه نکاتی است؟
– مراقبت از زخم: تمیز نگه‌داشتن محل جراحی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی و مراجعه منظم برای بررسی وضعیت زخم.
– مدیریت درد و تورم: استفاده از داروهای ضد درد و کمپرس سرد در روزهای اول برای کاهش تورم.
– محدودیت در فعالیت‌ها: بیمار باید از فعالیت‌های فیزیکی سنگین پرهیز کند تا فشار داخل اربیت افزایش نیابد.
– پیگیری منظم: بررسی عملکرد چشم، میدان بینایی، و عکس‌برداری‌های پس از عمل برای اطمینان از موفقیت جراحی.
