تنبلی چشم
تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم یکی از شایعترین مشکلات بینایی در کودکان و بزرگسالان است. تنبلی چشم یا آمبلیوپی یک بیماری در اوایل کودکی است که در آن بینایی فرد در یک چشم آنگونه که باید، رشد نمی کند. این اختلال بینایی در سنین ۴ تا ۷ سالگی خود را نشان میدهد و گاهی ممکن است تا سنین بالاتر نیز نشانهای نداشته باشد.
در این بیماری، مغز بیشتر بر یک چشم تمرکز کرده و چشم “تنبل” را نادیده می گیرد. اگر این چشم به درستی تحریک نشود، سلول های عصبی مغز که مسئول بینایی هستند به طور طبیعی تکامل پیدا نمی کنند و در نهایت دید فرد دچار مشکل شده و به اصطلاح چشم دچار تنبلی میشود.
علائم و نشانه های تنبلی چشم چیست؟
– خم شدن و بستن یک چشم
– کج شدن غیر طبیعی سر برای دید بهتر
– عدم تشخیص دور یا نزدیک بودن اجسام
– عدم تقارن و هماهنگی در کارکرد چشم ها
– انحراف چشم به سمت داخل یا بیرون
– پلک زدن های سریع یا بستن مکرر چشم
– دید عمقی ضعیف و تاری دید
دلایل شایع تنبلی چشم چیست؟
– عدم تعادل عضلات چشم:
یکی از مهمترین علل ایجاد این اختلال بینایی، عدم تعادل ماهیچههایی است که چشمها روی آن ها قرار گرفته اند، که عدم تعادل این ماهیچه ها موجب برعکس یا ضربدری شدن چشمها شده و در نهایت باعث اختلال و عدم هماهنگی میان آنها می شود.
– اختلاف در وضوح تصویر بین چشم ها:
اختلاف بسیار زیاد در وضوح تصاویر تشخیص داده شده توسط چشمها، که در بیشتر مواقع به دلیل دوربینی چشم ها میباشد. ولی در بعضی موارد به دلیل انحنای سطح ناهموار چشم بوده، می تواند باعث به وجود آمدن تنبلی چشم شود.
– وجود اشکال در یک چشم:
وجود یک بخش کدر در چشم یا بیماری آب مروارید، مانع از دید با وضوح کامل و شفاف در آن چشم میشود. اگر این اختلال در اوایل تولد کودک ایجاد شده باشد، باید در سریع ترین زمان ممکن درمان شود. زیرا در صورت عدم درمان به موقع باعث افت بینایی دائمی کودک شده که از شدیدترین انواع تنبلی چشم میباشد.
متداول ترین روش های درمان تنبلی چشم:
– بستن چشم سالم:
رایج ترین روش درمان تنبلی چشم بستن چشمها میباشد. این روش یکی از بهترین راهکارها برای تقویت چشم ضعیف است که بیشتر چشم پزشکان انجام این روش را بسیار توصیه میکنند. مدت زمان بستن چشم در طول روز حدود یک الی دو ساعت است که باتوجه به شدت و میزان تنبلی چشم ممکن است بیشتر شود.
– عینک و لنزهای طبی:
اگر چشم پزشک علت تنبلی چشمها را نزدیک بینی یا دوربینی تشخیص داده باشد، استفاده از عینک و لنزهای طبی بهترین پیشنهاد است و به رفع مشکل تنبلی چشم بسیار کمک میکند.
– قطرههای چشمی:
استفاده از برخی از انواع قطره های چشمی نتیجه مؤثر و مشابه بستن چشمها را دارد که این روش باعث میشود مغز از پیامهای بینایی چشم ضعیفتر، بیشتر استفاده کند.
– جراحی انحراف چشم:
یکی از شایع ترین علل رایج تنبلی چشم در بزرگسالان، انحراف چشم است که با کمک جراحی به راحتی برطرف میشود؛ با رفع کردن این مشکل زمینهای، مشکل تنبلی چشم نیز بهبود پیدا میکند.
اگر تنبلی چشم به موقع درمان نشود، چه خطراتی ممکن است برای فرد در پی داشته باشد؟
نابینا شدن فرد: به طور کلی در شرایطی که تنبلی چشم درمان نشود، ممکن است بیمار دید نهایی و کامل چشمی که دچار تنبلی شده است را از دست بدهد و نابینا شود. این نابینایی معمولا دائمی است.
انحراف چشم: عدم درمان به موقع تنبلی چشم موجب عدم هم ترازی چشم ها و در نهایت انحراف چشم می شود.
عدم تکامل دید مرکزی: در شرایطی که تنبلی چشم در دوران کودکی به موقع درمان نشود، باعث میشود دید مرکزی بیمار به درستی تکامل پیدا نکند. این عدم تکامل بینایی باعث میشود فرد توانایی انجام کارهای روزمره خود را از دست بدهد.
تنبلی چشم در بزرگسالی چه علائمی دارد؟
یکی از شایعترین علل تنبلی چشم در بزرگسالان ممکن است انحراف چشم و یا عدم هماهنگی شماره چشمها و یا ترکیبی از این دو عامل باشد. تنبلی چشم در بزرگسالان بر اثر مشکلات عضلات چشم یا اختلال در عصب انتقال دهنده اطلاعات به عضلات و یا مرکز کنترل در مغز بوجود می آید.
از دیگر عوامل مهم در بروز تنبلی چشم در افراد ژنتیک و سابقه خانوادگی است. علاوهبر آن، ممکن است تنبلی چشم بر اثر انحراف چشم، آستیگماتیسم شدید، نزدیک بینی و دوربینی، افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و … نیز بوجود بیاید.
در افراد بزرگسال باتوجه به اینکه فعالیت های بینایی اهمیت بیشتر و مهم تری دارد، نشانه های تنبلی چشم شامل تغییر حالت چشمها به سمت داخل یا خارج، ضعیف شدن میدان دید، دوبینی، تاری دید، کاهش و ضعف بینایی، خستگی شدید چشم در هنگام فعالیتهای چشمی، سردرد شدید، کج کردن سر برای بهتر دیدن و … است.
درمان تنبلی چشم در کودکان با چه روش هایی انجام میشود؟
اگر تنبلی چشم کودکان در زمان درست و به موقع تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است. در مراحل اولیه، درمان تنبلی چشم در کودکان معمولاً به صورت بستن چشم سالم و وادار کردن مغز، به دیدن با چشم تنبل صورت میگیرد.
اگر چشم کودک به عیوب انکساری مبتلا شده باشد، با تشخیص چشم پزشک یا اپتومتریست لنز یا عینکهای مناسب چشم تجویز میشود که مغز به دیدن تصاویر درست عادت کند.
اگر تنبلی چشم کودک ناشی از انحراف چشم باشد، در این شرایط درمان با عمل جراحی توصیه میشود. علاوه بر آن معمولا پزشک نکاتی را جهت ورزش دادن چشم و نحوه بستن چشم سالم میدهد که با دقت باید انجام شود.
در نهایت تکامل سیستم بینایی کودک تا سن ۸ الی ۱۰ سالگی صورت میگیرد و بهتر است درمان تنبلی چشم تا این سن انجام شود چرا که درمان تنبلی چشم در کودکان بعد از این سنین ناممکن است. بنابراین اگر تنبلی چشم تا قبل از سن ۱۰ سالگی درمان نشود، در اکثر موارد بعد از این سن هیچ درمانی نخواهد داشت و ممکن است که منجر به از دست رفتن شدید دید در یک چشم شود.